“Chưa bao giờ niềm tin vào tư pháp lại thấp như hiện nay!”

Đó không phải là nhận định của thế lực thù địch hay ý kiến bốc đồng của những thanh niên trên mạng xã hội mà là ý kiến của các cử tri là các lãnh đạo cao cấp, những lão thành cách mạng nhắn gởi và được đại biểu Quốc Hội Lưu Bình Nhưỡng Phó Ban Dân Nguyện phát biểu tại phiên họp toàn thể Quốc Hội. Từ vụ án Hồ Duy Hải đến những vụ bị án, nguyên đơn tự sát xảy ra dồn dập cho thấy thật sự niềm tin của ngươi dân đã rơi tận đáy.

Họp Kinh Tế – Xã Hội bùng nổ chuyện Tư Pháp

Sáng ngày 15-6, Quốc Hội thảo luận tại Hội trường về kinh tế – xã hội và ngân sách nhà nước, đề cập đến công tác tư pháp nhân vụ Hồ Duy Hải vừa qua. Ông Lưu Bình Nhưỡng nói rằng mình nhận được điện thoại, tin nhắn từ cả các cán bộ cấp cao đã về hưu, đại ý rằng: Chưa bao giờ niềm tin vào tư pháp lại thấp như hiện nay (1)

Ý kiến đánh giá nghiêm khắc này không phải là cá biệt của ông Lưu Bình Nhưỡng mà trước đó ngày 13-6, Quốc hội thảo luận tại Hội, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội Quảng Trị) cho rằng, những vụ án vừa qua gây nghi ngờ, bức xúc trong nhân dân và dư luận về tính đúng đắn trong phán quyết của tòa án cũng như những vi phạm trong hoạt động tố tụng. Cụ thể như vụ án Hồ Duy Hải, vụ nghi vấn công ty Nhật hối lộ ở Bắc Ninh, vụ lùi xe trên đường cao tốc, vụ nhảy lầu tự tử ở TAND Bình Phước và vụ gỗ ở Quảng Trị đã có nhiều dấu hiệu oan sai, vi phạm nghiêm trọng pháp luật trong tố tụng.

Đề cập riêng vụ “kỳ án gỗ trắc” ở Quảng Trị, ĐB Thắng cho là có những vi phạm nghiêm trọng và đã khởi tố hơn một năm nay nhưng chưa được đưa ra xét xử. Trong khi đó người dân phải chấp hành án phạt tù với sự đau khổ, uất ức, của cải thì bị bán, tịch thu. Người bị uất ức tự tử, người còn lại vào vòng tù tội và vẫn đang tiếp tục kêu oan…

“Có thể nói đây là phần nổi của tảng băng chìm đang bào mòn lòng tin của người dân. Nó là hồi chuông thôi thúc Quốc hội quyết liệt hơn nữa với trách nhiệm giám sát của mình để đảm bảo pháp luật được thượng tôn, niềm tin nhân dân vào nền tư pháp được củng cố, góp phần làm trong sạch cơ quan bảo vệ pháp luật” (2)

Không phải vô cớ mà các đại biểu Quốc Hôi lại bùng phát bức xúc phát biểu về tư pháp trong những phiên họp về các vấn đề kinh tế xã hội ngân sách…mà thực trạng xét xử, tố tụng Việt Nam trong thời gian gần đây như khối u bị vỡ, bộc lộ căn bệnh thâm căn cố đế của nền tư pháp thiếu minh bạch, đầy rẫy bất công oan trái.

Phiên Giám Đốc Thẩm của “Hội Đồng Dao Thớt”

Điểm đỉnh của thực trạng này là phiên xử Giám Đốc Thẩm vụ án cáo buộc Hồ Duy Hải giết hai nữ nhân viên Bưu Điện Cầu Voi chỉ bằng các lời khai nhận tội của bị cáo được hợp thức hóa, khách quan hóa với chữ ký của luật sư do chính Cơ Quan điều tra chỉ định. Ác hại thay luật sư Võ Thành Quyết này từng là thủ trưởng Cơ Quan Điều Tra, thủ trưởng của các thành viên Ban Chuyên Án. Hoàn toàn không có bằng chứng khách quan nào thể hiện Hải có hành vi gây án như cáo trạng. Hung khí gây án con dao, cái thớt, cái ghế được phát hiện chụp ảnh khi giám định hiện trường nhưng không được lưu giữ nên phải mua ngoài chợ. Dấu vân tay thu thập tại hiện trường không phải của Hải. Vết máu tại hiện trường không đươc giám định. Thời gian gây án cũng chỉ theo lời khai chứ không xác định bằng chứng cứ khoa học khi giám định tử thi.

Vụ án đã trải qua 12 năm qua hai giai đoạn sơ phúc thẩm, năm 2014 được Ủy Ban Tư Pháp Quốc Hội giám sát và đánh giá là có hàng chục điểm vi phạm tố tụng thế nhưng Chánh Án TAND TC thời điểm ấy là Trương Hòa Bình, Phó Thủ tướng hiện nay và Viện trưởng VKSND TC thời ấy là Chánh An Nguyễn Hòa Bình hiện nay dùng lập luận “có vi phạm tố tụng nhưng không ảnh hưởng đến bản chất vụ án”

Năm 2019, ông Lê Minh Trí, Viện trưởng VKSND TC đương nhiệm kháng nghị Giám Đốc Thẩm nêu nhiều vi phạm tố tụng và nhiều điểm mâu thuẫn trong hai bản án sơ phúc thẩm. Ngày 5 tháng 5, Chánh án Nguyễn Hòa Binh chủ tọa phiên xử Giám Đốc Thẩm với hội đồng xét xử gồm toàn bộ 17 thành viên Ủy Ban Thẩm Phán TANDTC. Sau 3 ngày làm việc, Hội Đồng biểu quyết bằng hình thức giơ tay bác bỏ kháng nghị cho rằng không đúng pháp luật và cũng bằng câu thần chú “có vi phạm tố tụng nhưng không ảnh hưởng đến bản chất vụ án” tuyên y án sơ phúc thẩm.

Phiên Giám Đốc Thẩm đã tạo ra cơn bảo dư luận xã hội trên cộng đồng mạng cả trong ngoài nước vì chính cơ quan xét xử cấp cao nhất lại tiếp tục vi phạm luật tố tụng nghiêm trọng nhất là Nguyễn Hòa Bình từng ký quyết định bác đơn Giám Đốc Thẩm lại ngồi chủ tọa phiên xử Giám Đốc và câu thần chú “có vi phạm tố tụng nhưng không ảnh hưởng đến bản chất vụ án”. Giới luật học có rất nhiều bài viết phân tích phiên Giám Đốc Thẩm đã làm sai chức năng là thẩm định những vi phạm tố tụng của hai bản án sơ phúc thẩm thành phiên tòa cố buộc tội Hồ Duy Hải lấy đươc. Điều đáng lo ngại không chỉ là sinh mạng một con người mà lập luận Giám Đốc Thẩm sẽ kéo lùi nền tư pháp trở về thời kỳ xét xử tùy tiện, điều tra bằng bức cung nhục hình. Dư luận cay đắng đặt tên cho hội đồng 17 này là Hội Đồng Dao Thớt.

Sau phiên Giám Đốc Thẩm, VKSND TC đã có văn bản kiến nghị UBTV QH thực hiện thủ tục Xem xét lại bản án Giám Đốc Thẩm theo điều 404 Bô Luật Tố Tụng Hình Sự vì án Giám Đốc Thẩm có sáu điểm mâu thuẫn, chưa rõ ràng. Nhất là “có nhiều vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng, đặc biệt bỏ ngoài hồ sơ nhiều tài liệu quan trọng, như lời khai ban đầu bị cáo không nhận tội, lời khai nhân chứng, tài liệu thu giữ dấu vân tay và kết quả truy nguyên cá biệt dấu vân tay; cần hủy án để bổ sung các tài liệu này vào hồ sơ”. (3)

Thế lực thù địch lọt vào Quốc Hội

Tranh luận với đại biểu Hoàng Đức Thắng về những vi phạm trong vụ án Hồ Duy Hải, ông Phạm Hồng Phong (Hậu Giang) – phó chánh án TAND cấp cao tại TP. HCM đã bao biện cho cơ quan xét xử và úp chụp hết sức vô lý “Khi xét xử thì Hội đồng xét xử phải đọc hồ sơ, đưa ra và kiểm tra chứng cứ, qua các lời khai và tranh tụng tại phiên tòa mới đưa ra phán quyết đúng đắn”, ông Phong cho rằng “không nên chỉ qua một vài trang giấy hoặc bình luận của báo để đưa ra quyết định, vì hiện nay có nhiều thế lực thù địch chống phá, cần hết sức cảnh giác”.(4)

Bức xúc trước lập luận của ông Phó Chánh Án Phong, Đại biểu Trương Trọng Nghĩa đã phản biện, “Đừng mượn bóng ma thế lực thù địch để công kích người góp ý với mình. Khi người dân phản ứng với những chính sách, hành động của chính quyền thì đừng mượn thế lực thù địch để đối phó”.

Ông Nghĩa cũng khẳng định, nếu như ở Hội trường Diên Hồng mà có thế lực thù địch thì nó chỉ tồn tại trong suy nghĩ của những người quy chụp chứ không tồn tại ở đâu cả (5)

Đại biểu Hoàng Đức Thắng cũng không chùn bước trước sự úp chụp đó và tiếp tục khuyên ngành Tòa Án đã sai thì nên nhận, nếu không làm sai thì không sợ thế lực nào chen vào phá hoại.

Hiệu ứng phát biểu của ông Phong lại là cơn bảo dư luận phản đối và qua sự săm soi của dư luận lại bộc lộ con đường trở thành Phó Chánh Án Tòa Án cấp cao của ông Phong thật kỳ quặc. Xuất thân từ cán bộ trung cấp nông nghiệp trong vòng 10 năm ông Phong trải qua nhiều công việc hành chính không liên quan gì đến tư pháp và đột nhiên được bổ nhiệm thẩm phán, có thạc sĩ Luật và thăng tiến thần tốc. Tương tự người ta cũng tìm ra lý lịch ông Nguyễn Hòa Bình Chánh Án TAND TC có học hàm Phó Giáo Sư, học vị Tiến sĩ từng là tướng Công An, Viện Trưởng VKSND TC nhưng chưa từng học về nghiệp vụ Kiểm Sát hay Thẩm Phán. Phải chăng đây là một trong những nguyên nhân mà Tòa An các cấp cứ xét xử theo nguyên tắc thà giết lầm không bỏ sót và các thẩm phán tha hồ dùng niềm tin nội tâm để phán quyết theo kết luận điều tra và cáo trạng mà bất chấp các quy định về tố tụng và nguyên tắc suy đoán vô tội mà Hiến Pháp 2013 và hai Bộ Luật Hình sự và Tố Tụng Hình sự năm 2015 đã minh định.

Chánh Án Tối Cao buộc tội theo lời khai

Diễn biến ngày làm việc tiếp theo của QH lại làm ngươi ta ngạc nhiên đến khó tin khi Chánh An TATC Nguyễn Hòa Bình lại đăng đàn phát biểu báo cáo về vụ án Hồ Duy Hải. Điều ngạc nhiên là nội dung báo cáo của ông Chánh Án sai lệch, kém cỏi và thậm chí dối trá. Trong khi điều mà mọi người quan tâm là những vi phạm tố tụng thể hiện suốt ba giai đoạn tố tụng của vụ án thì ông Chánh Án lại nhai lại câu chuyện trinh thám theo kịch bản của cơ quan điều tra về hành vi phạm tội của Hồ Duy Hải căn cứ vào lời khai. Việc cái thớt, cái ghế dính máu nằm sát cạnh thi thể nan nhân đươc chụp ảnh nhưng không thu giữ giám định là vi phạm quá mức nghiêm trọng ông Chánh Án cho rằng chỉ là sơ sót do không nghĩ đó là hung khí gây án. Sợi dây mà ông Bình bám vào là 25 lời khai nhận tội của Hồ Duy Hải và tảng lờ đi là những lời khai ấy rất mâu thuẩn, không phù hợp với thực tế hiện trường vụ án và có nhiều lời khai không nhận tội của Hài cũng như các nhân chứng có liên quan bị bỏ ra ngoài hồ sơ vụ án. Dưa vào câu chuyện hoang đường đó, ông Bình tái khẳng định là Hải phạm tội, không oan.

Phát biểu này thể hiên rất điển hình quan điểm suy đoán có tội và trọng cung hơn trong chứng. Với vụ án đã từng được Ủy Ban Tư Pháp Quốc Hội giám sát đánh giá, từng đươc VKSNDTC kháng nghị và nêu quan điểm sau Giám Đốc Thẩm về những vi phạm nghiêm trọng trọng điều tra truy tố, xét xử, đươc giới học thuật phân tích từng chân tơ kẻ tóc thì quan điểm suy đoán có tội của ông Nguyễn Hòa Bình tại diễn đàn Quôc Hội như quà bom phá tan mọi thành tựu, tiến bộ của nền tư pháp thể hiện trong Hiến Pháp 2013 và hai bộ luật hình năm 2015. Đó là điều mà các đại biểu Quốc Hội tâm huyết, giới luật học lo lắng. (6)

Ba vụ tự sát sau Phúc Thẩm

Đúng như người ta lo ngại, ngay trong tháng 5 và đầu tháng 6 hiệu ứng của câu thần chú “có vi phạm tố tụng nhưng không ảnh hưởng đến bản chất vụ án”, quyền suy đoán có tội lập tức bộc lộ bằng hai vụ bị cáo tự sát sau phiên tòa diễn ra ở hai đầu đất nước.

Ngày 29-5, sau phiên phúc thẩm lần 2, ông Lương Hũu Phước một nạn nhân tai nạn giao thông bị biến thành bị cáo với án tù ba năm đã đến trụ sở tòa án tỉnh Bình Phước nhảy lầu tự sát. Trước khi tự sát ông Phước đã đăng trên fb giòng stt “Nếu một cái chết của tôi làm thức tỉnh nền tư pháp tỉnh Bình Phước thì cũng đáng lắm chớ!”(7)

Bất chấp lời nhắn nhủ của người chết, tòa Bình Phước vẫn chưa thức tỉnh. Ngay ngày hôm sau, tòa họp báo lu loa xử đúng người đúng tội và tạo ra một cơn bão dư luận phản đối. Cơ sở phản đối là bản án phúc thẩm lần 1 của chính tòa án này đã vạch ra 11 điểm mâu thuẫn, chưa rõ ràng của án sơ thẩm nhưng bản án sơ phúc thẩm lần 2 vẫn chưa làm rõ.

Để chữa cháy, TAND cấp cao tại TP HCM đã kháng nghị bản án và với tốc độ khẩn trương chưa từng thấy, chiều 12/6, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại TPHCM đã xét xử giám đốc thẩm, tuyên hủy toàn bộ bản án hình sự phúc thẩm ngày 29/5/2020 của TAND tỉnh Bình Phước và bản án hình sự sơ thẩm ngày 6/12/2019 của TAND TX.Đồng Xoài để điều tra xét xử lại.(8)

Điều đáng nói là cách đây 1 năm, ông Lê Viết Hòa, Thẩm phán TAND tỉnh Bình Phước, tham gia xét xử vụ án ông Lương Hữu Phước từng phúc thẩm một vụ tranh chấp dân sự giữa ông Võ Chánh và ông Lê Quang Đinh. Sau phiên tòa phúc thẩm, HĐXX bác kháng cáo, giữ nguyên án sơ thẩm. Quá uất ức, ngày 26-7-2015, ông Chánh đã sang nhà ông Đinh dùng dao tự sát. Bản án này cũng bị Tòa Án cấp cao tuyên hủy. Nhưng ông Hòa vẫn yên vị ngồi xét xử và gây ra cái chết thứ hai. Quả thật thẩm phán Việt Nam đã thành những đao phủ không đao (9)

Trước đó ở đầu phía Bắc ông Nguyễn Văn Chu, 86 tuổi, ở Thôn Thượng, xã Hợp Lý, huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam tẩm xăng tự thiêu vào 13h45 ngày 22.5 và đã tử vong vào 3h30 ngày 5.6. Qua nắm bắt trao đổi với gia đình, thì được biết ông Chu bức xúc qua 2 bản án của TAND huyện Lý Nhân và TAND tỉnh Hà Nam về việc tranh chấp mốc giới đất đai với hàng xóm

Sau khi thông tin lan truyền trên báo chí thì chinh quyền địa phương lu loa cải chính rằng ông Chu đang đi xe đạp bị bốc cháy từ phía sau lưng.

Lực lượng công an và quân sự xã Hợp Lý đang làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh cho việc tổ chức đại hội đảng đã có mặt kịp thời dùng chăn dập lửa, tổ chức sơ cứu và gọi xe đưa người đàn ông này đến Trung tâm Y tế huyện Lý Nhân cấp cứu. Lại một câu chuyện hoang đường người đi xe đạp tự dưng bốc cháy!!!!….(10)

Bức cung, nhục hình vẫn là chuyện thường ngày

Tùy tiện, bất công, bất minh trong dân sự với câu nói nổi tiếng của cố chánh án TANDTC Trịnh Hồng Dương “Luật dân sự xử sao cũng được”. Về hình sự thì bức cung, nhục hình khi điều tra và suy đoán có tội khi truy tố xét xử là căn bệnh nan y của cả hệ thống tư pháp từ huyện đến cấp cao. Tất cả các bị án đươc giải oan như Huỳnh Văn Nén, Nguyễn Thanh Chấn, 7 thanh niên ở Sóc Trăng …, đều có lời khai nhận tội và đều tố cáo bị bức cung nhục hình. Riêng Huỳnh Văn Nén, người bị buộc tội oan đến hai vụ án giết người đã có đến 50 lời khai nhận tội chứ không phài chỉ 25 như Hồ Duy Hải, trước phiên tòa phúc thẩm Huỳnh Văn Nén đã cởi áo tù đưa lưng cho Hội đồng xét xử xem những vết thẹo bị tra tấn nhưng không được ai xem xét. Nén chỉ đươc giải oan sau 16 năm tù tội nhờ hung thủ thật sự thú tội.

Ngay thời điểm hiện nay, tại phiên tòa phúc thẩm vụ nữ sinh giao gà bị giết, các bị cáo cũng lên tiếng kêu oan và tố cáo bị bức cung nhục hình.

Ngày 16-6, Vương Văn Hùng không đồng ý nội dung của bản án sơ thẩm quy kết bị cáo phạm tội giết người, hiếp dâm.

Bị cáo Hùng cho rằng mình bị oan vì chỉ tham gia bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản chứ không hiếp dâm, giết nữ sinh giao gà.

Hùng khai trong quá trình điều tra đã bị bức cung, dùng nhục hình. “Có lúc tôi bị ép cung suốt 7 ngày 7 đêm, không được ngủ. Bị cáo còn bị lột hết quần áo, dùng dùi cui điện gí vào người nên phải nhận tội”

“Quá trình lấy lời khai bị cáo có luật sư, kiểm sát viên cùng tham gia không?”, chủ tọa truy vấn. Hùng đáp “bị cáo toàn bị đánh đập trước khi lấy lời khai”.

“Khi VKS đến phúc cung, bị cáo đã trình bày về việc bị ép cung nhưng kiểm sát viên không nghe và bảo đợi sau rồi trình bày”, Hùng nói.

Hùng còn cho rằng rất nhiều bản cung chỉ được ký chứ không được điều tra viên đọc. “Có lần, điều tra viên còn đưa cả 6, 7 tờ cung trắng bắt bị cáo ký vào đó. Bị cáo yêu cầu viết lời khai vào đó rồi mới ký song không được chấp nhận” (11)

Thực trạng những phiên tòa oan sai đầy rẫy như vậy cho thấy những tiến bộ của nền tư pháp Việt Nam chỉ có trên TV.

Não trạng trọng cung hơn trọng chứng, thà giết lầm hơn bỏ sót từ tòa thấp đến tòa cao chỉ mới là một phần nguyên nhân của niềm tin xã hội với nền tư pháp rơi xuống tận đáy. Một nguyên nhân khác sâu sắc hơn, nguy hiểm hơn chúng tôi sẽ phân tích trong bài viết khác./.

***

1-https://plo.vn/thoi-su/tranh-luan-ve-niem-tin-vao-tu-phap-qua-vu-ho-duy-…

2-https://plo.vn/thoi-su/dai-bieu-tranh-luan-gay-gat-vu-ho-duy-hai-va-nhie…

3-https://laodong.vn/phap-luat/vien-kiem-sat-nhan-dan-toi-cao-se-kien-nghi…

4-https://tuoitre.vn/chanh-an-nguyen-hoa-binh-noi-gi-ve-vu-ho-duy-hai-truo…

5-https://plo.vn/thoi-su/dung-muon-bong-ma-the-luc-thu-dich-de-cong-kich-9…

6-https://www.facebook.com/profile.php?id=100009270953058 

7-https://tuoitre.vn/dai-bieu-quoc-hoi-tranh-luan-vu-ho-duy-hai-2020061311…

8-http://congan.com.vn/tin-chinh/giam-doc-tham-vu-an-ong-luong-huu-phuoc-h…

9-https://nld.com.vn/thoi-su/vu-bi-cao-tu-tu-sau-khi-toa-tuyen-an-o-binh-p…

10-https://laodong.vn/phap-luat/chinh-quyen-xa-bac-tin-nguoi-dan-ong-tu-thi…

11-https://tuoitre.vn/phuc-tham-vu-nu-sinh-giao-ga-bi-cao-hung-noi-bi-ep-cu…