Thái độ cứng rắn hơn của Hoa Kỳ có thể biến biển Đông thành vùng khủng hoảng

22/10/2015

Hoa Kỳ có vẻ đang đi đến một cuộc thử thách quân sự về chủ quyền mà Trung Quốc giành lấy trong vùng tranh chấp tại biển Đông, và giới chức tại Singapore tỏ vẻ hài lòng với Tổng thống Obama sẵn sàng lên gân với lập trường “xoay trục” về Á châu.

Hoa Kỳ đã trình bày với các đồng minh Á Châu về sự sẵn sàng để xác định quyền “tự do hải hành” khi gửi các tàu chiến vào phạm vi 12 hải lý quanh các đảo nhân tạo của Trung Quốc. Đô đốc John Richardson, tư lệnh hải quân, tuyên bố tại Tokyo vào tuần trước là chiến hạm Hoa Kỳ sẽ “đi qua vùng hải phận quốc tế” và Bắc Kinh đừng xem đây là động thái “khiêu khích.”

Kể từ khi tránh né đối đầu với Trung Quốc về vùng tranh chấp tại biển Đông từ năm 2012, chính quyền Hoa Kỳ đã quyết định có thái độ cứng rắn hơn. Tổng thống Obama tuyên bố trong cuộc họp báo chung với Chủ tịch nước Tập Cận Bình khi ông viếng thăm Washington hồi tháng rồi là, “Hoa Kỳ sẽ tiếp tục đi trên biển, bay trên không và hoạt động ở bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép.” Họ Tập thì khẳng định là Trung Quốc sẽ không quân sự hóa đảo.

Trung Quốc sẽ làm gì khi tàu chiến Hoa Kỳ đi ngang qua vùng biển mà Trung Quốc giành chủ quyền? Bộ ngoại giao cảnh cáo là “chúng tôi không thể bỏ qua sự xâm phạm chủ quyền lãnh hải của Trung Quốc.” Tuy nhiên giới chức Singapore nghĩ là Trung Quốc sẽ chỉ bám sát chiến hạm Hoa Kỳ, và có thể tìm cách chặn đường hơn là khai pháo.

Trò chơi thách nhau trên biển có thể dễ dàng leo thang vượt ngoài vòng kiểm soát. Thành ra Hoa Kỳ và Trung Quốc nếu khôn khéo thì phải đồng ý trước quy luật rõ ràng khi có chuyện trên biển, trước khi các chiến hạm ra khơi đụng đầu nhau. Đại sứ của Singapore Bilahari Kauskan, cựu viên chức cao cấp của bộ ngoại giao, nhận định là các cường quốc không nên có “những chọn lựa vội vã vì bị xúc phạm đến tự ái.”

Giới lãnh đạo Đông Nam Á từng lo lắng vì Obama quá ơ hờ với chuyện giành giật biển đảo của Trung Quốc, nay có vẻ thở phào nhẹ nhỏm. Họ muốn Hoa Kỳ phải theo tiến trình của xoay trục, tức là quân đội Mỹ chuyển sự lưu tâm từ Trung Đông sang Á Châu, nơi mà nhiều người tin rằng là tương lai kinh tế của Hoa Kỳ.

Một cựu viên chức Singapore cho biết, “Hoa Kỳ bị xao lãng. Thiếu tập trung vào Á Châu. Nếu Hoa Kỳ cảnh giác hơn thì Trung Quốc không thể lấn vào vùng biển Đông. Họ là những kẻ cơ hội. Họ sẽ tiếp tục lấn cho tới khi đụng tường.”

Giới lãnh đạo Đông Nam Á hài lòng khi chính quyền Hoa Kỳ đề cập đến chuyện xoay trục vào tháng 11 năm 2011. Nhưng rồi họ thất vọng khi không thấy Hoa Kỳ nhúc nhích gì cả, và một số người cho rằng chính vì thế mà Trung Quốc mới nhanh chóng đi xây đảo nhân tạo để khẳng định chủ quyền và xây dựng các căn cứ quân sự.

Một viên chức cao cấp của Singapore cho biết là Trung Quốc đã rút kết luận nhiều năm trước đây là chính quyền Obama “chỉ nói nhưng không làm gì” về vùng tranh chấp. Viên chức này suy luận là Trung Quốc vội vã xây đảo vì họ sợ vị tổng thống Hoa Kỳ kế tiếp sẽ có thái độ cứng rắn hơn Obama.

Giới chức tại đây xem vùng Trung Đông là một xao lãng đáng tiếc đối với thách đố quan trọng hơn về sự trỗi dậy của Trung Quốc. Vùng Trung Đông là một minh chứng cho thấy giới hạn của sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ. Nhưng tại Thái Bình Dương thì các quốc gia trong vùng muốn lôi kéo sức mạnh Hoa Kỳ đến để chặn đứng tham vọng bá quyền của Trung Quốc. Ông Chan Heng Chee, cựu đại sứ Singapore tại Hoa Kỳ cho biết, “Chúng tôi gọi Hoa Kỳ là một anh bá quyền tốt.”

Hoàng Thuyên tóm lược