Về Hội Nghị Thượng Đỉnh Vì Dân Chủ

Lý Thái Hùng – Việt Tân

Trong lúc còn đang tranh cử tổng thống vào năm 2020, ông Joe Biden đã đề xướng việc tổ chức Hội Nghị Thượng Đỉnh Vì Dân Chủ ngay trong năm đầu tiên khi bước vào Tòa Bạch Ốc. Hội nghị là một trong những đề xuất chính sách đối ngoại sớm nhất, qua đó chính quyền Biden muốn  xây dựng và phục hồi các giá trị của dân chủ và nhân quyền đang bị đe dọa khắp thế giới.

Theo ông Joe Biden, các nền dân chủ – dù đang trong tiến trình chuyển đổi hay đã thành lập trong nhiều thập kỷ – đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng từ bên trong và bên ngoài biên giới của mỗi nước. Sự mất lòng tin của công chúng và sự thất bại của các chính phủ trong việc phát triển nền kinh tế ổn định, chính trị công bằng và bền vững đã thúc đẩy sự phân cực với sự xuất hiện của một số tay hoạt đầu chính trị đang phá hoại các chuẩn mực và thể chế dân chủ.

Trên phạm vi toàn cầu, năng lực điều hành nhà nước yếu kém, cơ cấu luật pháp bị lạm dụng dẫn đến sự bất bình đẳng cao trong xã hội và nhất là nạn tham nhũng hoành hành làm xói mòn nền dân chủ tại nhiều quốc  gia. Đồng thời, một số nhà lãnh đạo độc tài cấu kết xuyên biên giới nhằm phá hoại các nền dân chủ – từ nhắm mục tiêu tấn công vào các nhà báo, những người bảo vệ nhân quyền cho đến can thiệp vào các cuộc bầu cử, gieo rắc thông tin sai lệch để tuyên truyền rằng mô hình của họ tốt hơn ngày càng thao túng thông tin kỹ thuật số, truyền bá tin thất thiệt để gây sợ hãi, nghi ngờ và tạo sự chia rẽ, tấn công vào uy tín của các nhân tố và định chế nền tảng của nền dân chủ.

Ông Biden cho rằng không có nền dân chủ nào là hoàn hảo và không có nền dân chủ nào là cuối cùng. Qua lịch sử và qua những trải nghiệm của nhân loại, nền dân chủ vẫn hoạt động tốt và có thể giải quyết các vấn đề quan trọng nhất đối với con người: Tăng cường quản trị có trách nhiệm, mở rộng các cơ hội về kinh tế, bảo vệ quyền con người và các quyền tự do cơ bản cũng như tạo điều kiện cho cuộc sống có phẩm giá hơn.

Để duy trì và phát huy những điều đó, các nền dân chủ phải xích lại gần nhau – để trẻ trung hóa và cải thiện xã hội cởi mở hơn, tôn trọng quyền của mọi người từ bên trong và sát cánh cùng nhau trong việc bảo vệ và chống lại những mối đe dọa từ các chế độ chuyên quyền ở bên ngoài lẫn những thành phần hoạt đầu ở bên trong. Có như vậy, các nền dân chủ mới có thể tích cực cộng tác nhằm giải quyết những cuộc khủng hoảng cấp bách nhất trong thời đại của chúng ta, chẳng hạn như đại dịch COVID-19, khủng hoảng khí hậu và bất bình đẳng ngày càng gia tăng.

Chính phủ Hoa Kỳ sẽ công bố những cam kết trong các lãnh vực như tăng cường truyền thông tự do và độc lập, chống tham nhũng, bảo vệ bầu cử tự do và công bằng, tăng cường năng lực công dân, thúc đẩy vai trò lãnh đạo chính trị và dân sự của phụ nữ và khai thác công nghệ để đổi mới dân chủ. Vì thế, Hội Nghị Thượng Đỉnh Vì Dân Chủ là cơ hội để phản ảnh, lắng nghe và học hỏi cũng như lập kế hoạch hành động hướng vào việc xây dựng nền tảng chung cho việc canh tân dân chủ toàn cầu.

Câu hỏi đặt ra ai sẽ tham dự Hội Nghị Thượng Đỉnh?

Một nền dân chủ hoạt động hiệu quả phải dựa vào sự tham gia của nhiều bên, cả bên trong và bên ngoài chính quyền, nhất là cam kết tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, đa nguyên, bình đẳng trước luật pháp. Trong tinh thần đó, Hội Nghị Thượng Đỉnh sẽ phải tập hợp được các đại diện của nhiều lãnh vực đóng góp vào việc Kiện Toàn, Củng Cố và Bảo Vệ sức sống của nền dân chủ.

Hội nghị sẽ bao gồm các: 1) Đại diện chính phủ; 2) Các thành viên của khu vực tư nhân; 3) Những người bảo vệ nhân quyền, những lãnh đạo các tổ chức xã hội dân sự; 4) Thành viên của các phương tiện truyền thông; 5) Các cá nhân có ảnh hưởng trong chính trị, nghệ thuật, văn hóa và thể thao, bao gồm các nhà lãnh đạo mới nổi từ thế hệ trẻ; 6) Các tổ chức đa phương đóng góp vào sự tiến bộ dân chủ và nhân quyền trên thế giới.

Hội Nghị Thượng Đỉnh gồm có hai giai đoạn: Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên sẽ là hội nghị cấp lãnh đạo chính phủ trực tuyến vào hai ngày mồng 9 và 10 tháng Mười Hai, 2021. Hội nghị lần thứ hai, dự trù diễn ra sự tham dự trực tiếp vào năm 2022 với sự tham dự của đại diện các chính phủ, các tổ chức xã hội dân sự, các thành viên trong khu vực tư nhân.

Trong hội nghị đầu tiên vào hai ngày 9-10 tháng Mười Hai, 2021, nội dung thảo luận tập trung vào ba chủ đề: Tăng cường dân chủ và chống lại chủ nghĩa độc tài, chống tham nhũng và thúc đẩy tôn trọng nhân quyền, với sự tham dự của đại diện 110 quốc gia và khu vực.

Nhìn vào danh sách 110 quốc gia và khu vực được mời tham dự phát biểu trong hội nghị trong số 195 quốc gia và khu vực hiện là thành viên Liên Hiệp Quốc, thì có hơn 80 quốc gia và khu vực đã bị loại. Hay nói đúng hơn là có hơn 80 quốc gia không có đủ tư cách được mời dự hội nghị dựa trên sự xếp hạng của Tổ Chức Freedom House về chỉ số dân chủ.

Những quốc gia không được mời tham dự hội nghị, tiêu biểu gồm có Trung Quốc, Nga, Iran, Hungary, Cuba, Turkey và Khối Á Rập. Riêng khu vực Đông Nam Á gồm 10 nước thì chỉ có 4 quốc gia có nền dân chủ lâu đời là Philippines, Malaysia, Indonesia, Singapore được mời còn 6 nước còn lại gồm CSVN, Thái Lan, Campuchia, Lào, Myanmar và Brunei không được mời.

CSVN hiện chưa lên tiếng về việc không được mời tham dự Hội Nghị Thượng Đỉnh Về Dân Chủ, nhưng sự kiện không được Hoa Kỳ mời đã là một minh chứng cho thấy CSVN bị coi là một tập đoàn phi dân chủ và đàn áp nhân quyền. Những chụp mũ của chế độ Hà Nội đối với các tổ chức, đảng phái đang tranh đấu cho sự tự do dân chủ của Việt Nam là “khủng bố” đều là những vu cáo hồ đồ và thiển cận. Các nhà tranh đấu vẫn nhận được sự hỗ trợ và bênh vực của thế giới tự do.

Riêng Trung Quốc thì đã tỏ thái độ giận dữ ra mặt, vì hai lý do.

Một là cảm thấy bị bẽ mặt vì không được mời hiện diện tại một hội nghị mang tầm vóc quốc tế trong khi đang là cường quốc kinh tế đứng thứ hai toàn cầu.

Hai là khó chịu về việc Đài Loan được mời tham dự Hội Nghị, một diễn đàn quốc tế quan trọng mà qua đó giúp củng cố thêm vị trí độc lập mà đảo quốc này đang vận động.

Trung Quốc đã một mặt liên lạc và kích động một số nước không được mời như Hungary, Palestine, Iran, và một số nước tại Châu Phi, Trung Mỹ với lý luận rằng “’Hội Nghị Thượng Đỉnh’ do Hoa Kỳ đề xuất, về bản chất, là để kích động sự chia rẽ trên thế giới dưới ngọn cờ dân chủ, kích động khối đối đầu với các đường lối ý thức hệ, và cố gắng thực hiện chuyển đổi phong cách của các quốc gia có chủ quyền khác để phục vụ nhu cầu chiến lược của Hoa Kỳ.” Mặt khác, Bắc Kinh nói chuyện với Nga và Ấn Độ để kêu gọi “bộ ba” có nhiệm vụ phản đối sự can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác với lý do dân chủ.

Tóm lại, theo Tổng Thống Joe Biden thì tất cả các nền dân chủ, bao gồm cả Hoa Kỳ, đều phải đối mặt với những thách thức rất nghiệm trọng và không một quốc gia nào có thể tự giải quyết riêng rẽ. Hội Nghị Thượng Đỉnh chính là cơ hội giúp cho các chính phủ dân chủ, xã hội dân sự và các thành viên của khu vực tư nhân đoàn kết thành một khối để chống lại các chế độ chuyên chính, và thực hiện các cam kết có ý nghĩa để ủng hộ dân chủ, nhân quyền và đấu tranh chống tham nhũng trong và ngoài nước.

Lý Thái Hùng