Những điều đã biết về biến thể cúm tàu mới B.1.1.529 (Omicron) từ Nam Phi

Phan Ba

Cách đây vài ngày, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra một biến thể mới của virus cúm tàu tại Nam Phi. Cho đến nay nó được gọi là B.1.1.529. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sẽ quyết định trong ngày hôm nay, liệu nó được xếp vào loại biến thể “cần quan tâm” hay “đáng lo ngại”. Sau đó, B.1.1.529 có lẽ cũng sẽ được đổi tên theo một chữ cái trong bảng chữ cái Hy Lạp như thông lệ hiện nay. Chữ cái tiếp theo là “Nu”.

Theo Viện về các bệnh truyền nhiễm Nam Phi (NICD), các đột biến lần đầu tiên được phát hiện vào ngày 22/11. Tổng cộng, hơn 70 trường hợp được biết đến trong cả nước cho đến nay. Số ca nhiễm được báo cáo hàng ngày trên khắp nước đã tăng lên hơn 1.200 vào thứ Tư – mặc dù bây giờ là mùa xuân ở Nam bán cầu và do đó nhiệt độ cao hơn chiếm ưu thế, điều lẽ ra phải có tác động đến tiến trình lây lan của dịch bệnh. Mới hồi đầu tháng, chỉ có khoảng 100 ca nhiễm mới. Cho đến nay, biến thể mới chủ yếu lan truyền trong giới trẻ, theo các chuyên gia. NCID cho biết các triệu chứng của biến thể này tương tự như các triệu chứng của các biến thể khác.

Tuy con số vẫn còn tương đối ít – nhưng sự gia tăng theo cấp số nhân của số ca mắc bệnh ở một số vùng trong Nam Phi là điều đáng lo ngại. Mức độ lây lan trên khắp nước vẫn chưa rõ. Cũng có một số ca du khách mắc bệnh đến từ Nam Phi được phát hiện ở Botswana và Hong Kong. Israel cũng đang báo cáo một trường hợp được nhập khẩu như vậy, cũng như hai trường hợp nghi ngờ vẫn đang chờ kết quả xét nghiệm. Theo Bộ Y tế, người nhiễm bệnh trở về Israel từ Malawi. Hai người còn lại cũng đến từ nước ngoài. Cả ba người đều đã được chích ngừa. Theo Viện Robert Koch (RKI), B.1.1.529 vẫn chưa được phát hiện ở Đức.

Nhà virus học Tulio de Oliveira, làm việc tại Nam Phi, cho biết trong một cuộc họp báo hôm thứ Năm, rằng biến thể mới “có số lượng đột biến rất cao”. Hiệu quả của vắc-xin chống lại B.1.1.529 vẫn chưa rõ ràng. Theo các nhà khoa học, biến thể mới có hơn 30 thay đổi trong spike protein. Tổng cộng có hơn 50 đột biến. Chuyên gia Richard Lessell cho biết: “Điều khiến chúng tôi lo lắng là biến thể này không chỉ có thể tăng khả năng lây truyền, tức là lây lan hiệu quả hơn, mà còn có thể có khả năng vượt qua những phần của hệ thống miễn dịch và sự bảo vệ mà chúng ta có trong hệ thống miễn dịch của chúng ta”. Theo de Oliveira, một nhóm các nhà khoa học từ bảy trường đại học Nam Phi hiện đang nghiên cứu về biến thể này. Nhà khoa học cho biết: “Chúng tôi lo ngại về bước tiến hóa nhảy vọt trong biến thể này”. Tin tốt duy nhất là biến thể này vẫn có thể được phát hiện bằng xét nghiệm PCR.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nam Phi, Joe Phaahla, nói biến thể này là “đáng lo ngại nghiêm trọng” và là nguyên nhân của sự gia tăng “theo cấp số nhân” của các trường hợp được báo cáo ở Nam Phi. Đó là một “mối đe dọa lớn”. Francois Balloux, giám đốc Viện Di truyền học tại University College London, được tờ “Standard” trích dẫn rằng B.1.1.529 có thể đã tích lũy một số lượng lớn các đột biến trong một đợt duy nhất. Balloux kết luận rằng biến thể này có thể đã phát triển trong quá trình lây nhiễm mãn tính ở một người có hệ thống miễn dịch suy yếu, có thể là một bệnh nhân HIV / AIDS chưa được điều trị.

Vắc xin mRNA sử dụng bản thiết kế cho spike protein để kích hoạt hệ thống miễn dịch và sản xuất kháng thể. Tuy nhiên, nếu phần này của virus bị thay đổi đáng kể, chẳng hạn như hiện nay đã được tìm thấy ở Nam Phi, thì có thể là sự phản ứng miễn dịch theo mong muốn sẽ không xảy ra và tác dụng của vắc xin bị suy giảm. Báo “Der Standard” đề cập đến nhà di truyền học người Áo Ulrich Elling, người dựa trên 32 thay đổi được phát hiện trong spike protein đột biến mà cho rằng biến thể này có những đặc tính mới không hay cho lắm. Theo đó, các đột biến đã làm “thay đổi hoàn toàn” spike protein. Theo chuyên gia người Anh James Naismith, các loại vắc xin hiện có “gần như chắc chắn” là sẽ kém hiệu quả hơn đối với B.1.1.529. Giáo sư sinh học cấu trúc tại Đại học Oxford cho biết trên chương trình radio BBC 4 Today. Tuy nhiên, NCID thì cho rằng các vắc xin thông thường vẫn bảo vệ chống lại diễn tiến bệnh tật nghiêm trọng và tử vong.

Theo Chủ tịch Viện Robert Koch (RKI) ở Đức, ông Lothar Wieler, B.1.1.529 có một số đột biến tại những điểm mà các kháng thể trung hòa và điều trị gắn vào đó. Ngoài ra, các đột biến cũng có ở gần cái được gọi là Furin Cleavage Site, nơi đóng một vai trò trong việc hấp thụ virus vào trong tế bào con người. Wieler nói trong một cuộc họp báo ở Berlin: “Điều đó ủng hộ cho sự việc rằng nó có thể có tính lây lan cao hơn”. Tại các đột biến khác, người ta vẫn còn chưa hiểu rõ ý nghĩa sinh học của chúng. “Chúng tôi thực sự rất lo ngại.” Người ta vẫn cần phải điều tra xem liệu số lượng ca bệnh ngày càng tăng ở Nam Phi có thực sự liên quan đến loại virus này hay không. Ông rất hy vọng rằng sự lan truyền của biến thể sẽ bị hạn chế nghiêm ngặt qua các biện pháp hạn chế đi lại.

Chuyên gia y tế Karl Lauterbach của SPD cũng lo ngại. “Chúng ta phải tranh thủ thời gian. Không có gì tệ hơn là một biến thể mới trong một làn sóng dịch bệnh đang bùng nổ”, ông viết trên Twitter. Nếu dữ liệu sơ bộ được phát hiện là chính xác, thì “phải áp dụng các hạn chế đi lại ngay lập tức”. Nhà virus học Alexander Kekulé cũng đưa ra nhận định tương tự. “Theo dữ liệu sơ bộ từ Pretoria và Johannesburg, B.1.1.529 có thể dễ lây lan hơn Delta và về mặt lý thuyết (!) sẽ tạo đột phá tiêm chủng thường xuyên hơn,” ông viết trên Twitter. Nhà nữ vật lý Viola Priesemann thì viết rằng: “Tôi đã rất hy vọng rằng mùa đông năm nay sẽ dễ dàng hơn mùa trước. Chúng ta đã có vắc xin”. Chúng cũng có tác dụng với biến thể Delta. Tuy nhiên, nếu những thông tin hiện tại về B.1.1.529 là chính xác, thì đợt lây nhiễm tiếp theo cũng sẽ xảy ra ở đây trên đất nước này. Priesemann nói trên Twitter: “Người ta sẽ không thể ngăn chặn được biến thể này. Nhưng làm chậm nó lại sẽ tạo thêm một khoảng thời gian quan trọng”. Điều này đặc biệt cần thiết trong trường hợp vắc xin thực sự cần được điều chỉnh và cần phải tiêm phòng nhắc lại./.

Phan Ba