Làm thế nào các biện pháp trừng phạt thực sự có thể cải thiện sự tôn trọng nhân quyền

Khánh An dịch

(VNTB) – Giới chóp bu vàlực lượng an ninh của Bangladesh đang bị xáo trộn vì các biện pháp trừng phạt của Mỹ.

Ngày 29 tháng 1 năm 2022

Có những lý do chính đáng khiến phụ nữ ít đi đầu hơn là nam giới trong các cuộc biểu tình chống lại chế độ của thủ tướng sắt đá Bangladesh Sheikh Hasina Wajed, do sinh viên lãnh đạo. Chính phủ của ông Sheikh Hasina Wajed sử dụng cả dùi cui và hệ thống bảo trợ chắp nối để kéo dài 13 năm cầm quyền. Nam thanh niên bị lực lượng an ninh đưa đi có thể sẽ bị đánh. Thiếu nữ lo sợ bị hãm hiếp. Ở một quốc gia Hồi giáo bảo thủ, việc một phụ nữ vào đồn cảnh sát hoặc nhà tù mà không có người đi kèm sẽ tạo ra tiếng xấu. Đàng trai thường hủy bỏ đám cưới. Reza Kibria, một cựu quan chức IMF đang cố chuyển biến các cuộc biểu tình của sinh viên thành biểu tình phe đối lập chính trị. Reza Kibria việc mình là người mai mối bất đắt dĩ cho những phụ nữ bị vướng vào mạng lưới của lực lượng an ninh.

Cho đến gần đây, bất kỳ thách thức nào đối với chính phủ đều gần như vô vọng. Lực lượng an ninh hùng mạnh đã thành lập hoặc phá vỡ các chính phủ khi không tự cầm quyền – đã ủng hộ Sheikh Hasina mạnh mẽ, giúp bà giành chiến thắng trong cuộc bầu cử cuối cùng trong bối cảnh có gian lận phiếu bầu.

Sự ủng hộ của họ dành cho cô không phải là tất yếu. Quân đội đã ám sát cha bà, Sheikh Mujibur Rahman, cha đẻ của Bangladesh, trong cuộc đảo chính năm 1975, cùng với nhiều người trong gia đình. Sự nghiệp chính trị của Sheikh Hasina là để báo thù cho họ. Ngược lại, bà là người chỉ trích dữ dội các dịch vụ an ninh và người từng đứng đầu lực lượng này (và là đối thủ không đội trời chung của bà), Khaleda Zia của Đảng Quốc gia Bangladesh (bnp). Bà Zia, giờ ốm yếu và bị quản thúc tại gia, không còn là mối đe dọa nào. Sheikh Hasina đã thanh trừng quân đội và cảnh sát của những người ủng hộ bnp, thay vào đó thăng tiến cho những người trung thành không bị trừng phạt.

Trên hết, việc trừng phạt biến thành bạo lực. Đơn vị khét tiếng nhất của chế độ côn đồ ở Bangladesh là Tiểu đoàn Hành động Nhanh (rab). Được cho là để truy lùng các băng đảng ma túy và khủng bố, lực lượng bán quân sự này thường xuyên dàn xếp các điểm chính trị và săn lùng phe đối lập. Tiểu đoàn này được cho là đã giết hơn 1.300 người Bangladesh với cách gọi hoa mỹ là các vụ “tai nạn” (thực tế là: giết người không xét xử) và bắt cóc hàng trăm người mà nhiều người trong số này đã chết sau đó.

Tuy nhiên, chỉ một văn bản được Hoa Kỳ thông qua đã mang lại sự thay đổi đáng kể. Bị Quốc hội thúc ép, chính quyền của Tổng thống Joe Biden vào tháng 12 đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với rab cùng một số quan chức an ninh có liên hệ với tổ chức này, Bộ trưởng An ninh vì vi phạm nhân quyền. Một số người suy đoán rằng tiếp theo sẽ là những cá nhân khác như cả con trai của thủ tướng, Sajeeb Wajed hiện đang là thường trú nhân tại Hoa Kỳ. Một sự im lặng khác thường đã giáng xuống giới chóp bu kể cả ông Wajed vốn không hòa đồng. Đáng chú ý hơn: số vụ giết người phi pháp đã giảm hết.

Abrar Chowdhury, giáo sư mới về hưu thuộc Đại học Dhaka, nói rằng chính phủ đang “bối rối”. Nhiều quan chức cấp cao cho con đi học đại học phương Tây, chuyển tiền bẩn vào các tài khoản ở ngân hàng phương Tây và hy vọng sẽ nghỉ hưu ở những ngôi nhà ở Mỹ, Úc, Anh hoặc Canada. Với những điểm này có thể Hoa Kỳ và những nơi khác trong tương lai, đột nhiên sự ủng hộ của giới tinh hoa đối với Sheikh Hasina trong cuộc bầu cử cuối năm sau sẽ không còn nghiễm nhiên mà có.

Quan trọng hơn, sự đồng lõa của các dịch vụ an ninh cũng không thể làm gì được. Sĩ quan cấp cao không phải là vấn đề. Họ điều hành những lợi ích kinh doanh lớn và tận hưởng đủ mọi thứ phong lưu. Lợi lộc từ các khoản vay và bán vũ khí của Trung Quốc chảy vào túi tướng tá. Ngược lại, nhân viên cấp bậc thấp hơn với lương thấp chỉ có một con đường thực sự để cải thiện tài chính: làm nhân viên gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc. Lực lượng này có nhiều người Bangladesh tham gia nhất thế giới. Tuy nhiên, khi những lời kêu gọi ngày càng gia tăng của cả chính quyền Biden lẫn các nhóm nhân quyền về việc đình chỉ lực lượng gìn giữ hòa bình của Bangladesh cho đến khi nhóm nhân viên thuộc rab bị loại bỏ khỏi lực lượng này.

Các biện pháp trừng phạt của Mỹ sẽ không chấm dứt được ác cảm của Sheikh Hasina đối với các chuẩn mực dân chủ. Các cường quốc phương Tây khác không chắc chắn sẽ hỗ trợ Mỹ. Cách tiếp cận hậu Brexit của Anh, nhấn mạnh đến các mối liên hệ giữa các đế quốc trước đây, lại khập khiễng về nhân quyền một cách đáng xấu hổ. Trong khi đó, các quy định mới kiểm soát chặt chẽ hơn phương tiện truyền thông xã hội ở Bangladesh, trong khi có một dự thảo luật làm xói mòn thêm trách nhiệm giải trình của một ủy ban bầu cử tồi tệ.

Tuy nhiên, như ông Kibria nói, các lệnh trừng phạt đánh dấu một chiến thắng dễ dàng – và với hầu hết những người Bangladesh bình thường đó là chiến thắng cho nước Mỹ. Chiến thắng đã mang đến cho các nhóm dân sự và các chính trị gia có tư tưởng dân chủ một thoáng bất ngờ về một tương lai đầy hy vọng hơn.

Nguồn: The Economist