Tôn Hoa Sen và thép Formosa Ninh Thuận: “Trở vô trở ra vẫn thằng cha lúc nãy!” (*)

Từ ngày xẩy ra thảm họa môi trường biển ở 4 tỉnh miền Trung, mặc dù là người “sở tại”, lại nhận được rất nhiều thông tin từ nhiều nguồn, dưới nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng tôi chưa từng góp một lời bàn nào về Vũng Áng và Fomorsa lên báo chí. Đáng lẽ là thế. Nhưng khi tôi đọc được những lời có cánh cộng với sự hăng hái của ông Lê Phước Vũ, Chủ tịch tập đoàn Tôn Hoa Sen thì nhân tiện tôi góp đôi lời về Thép Vũng Áng và Thép Cà Ná vậy thôi.

Có thể Tập đoàn của ông Vũ có nguồn vốn dồi dào hay vay mượn ở đâu không quan trọng, nhưng nghe ông nói về tác động môi trường cùng thời gian với ông Bộ trưởng Trần Hồng Hà, sao có phần na ná nhau đến thế! Chỉ khác là dù chưa có báo cáo nào đánh giá tác động môi trường đối với dự án thép Cà Ná của ông Vũ, nhưng ông Vũ cứ tuyên bố sẽ không hề hấn gì, không để một giọt nước thải bẩn nào ra biển. Rất có thể. Lúc đầu tôi nghĩ có lẽ Tôn Hoa Sen đã nhập thiết bị và công nghệ của các nước G7 về để sản xuất thép hợp kim cao cấp chăng. Nhưng xem lại hóa ra không phải. Nghe qua, tôi bất giác liên tưởng tới lời tuyên bố của ông Chủ tịch tập đoàn thép POSCO của Hàn Quốc năm nào. Chỉ có điều, tập đoàn này đã sản xuất ra trên dưới 46 triệu tấn thép chất lượng cao mỗi năm mà không làm phương hại gì đến môi trường, vốn được các cơ quan chức năng Hàn Quốc kiểm soát một cách nghiêm ngặt. Còn như lời của ông Vũ thì chưa biết sẽ ra sao. Nhưng xem cái cung cách mà Tập đoàn Tôn Hoa Sen đang triển khai thì liệu đây khác gì một Formosa thứ hai?

Theo các tài liệu đã được đăng tải, ngày 30/6/2015, Tôn Hoa Sen cử đoàn chuyên gia đến Ninh Thuận để khảo sát các điều kiện liên quan đến dự án. Đoàn có 10 người do ông Nguyễn Văn Quý, lúc đó là PCT Tập đoàn dẫn đầu. Xem danh sách thấy trong 10 quý ông thì có tới 6 ông là chuyên gia của CISDI, một công ty con của Tập đoàn luyện kim TQ (MCC) chuyên về tư vấn thiết kế, tổng thầu các nhà máy luyện thép. Chính tập đoàn này là cha đẻ của Thép Vũng Áng và cũng là cha đẻ của thảm họa môi trường biển vừa qua. Nói theo cách của dân Nghệ Tĩnh chúng tôi thì “Trở vô trở ra vẫn thằng cha lúc nãy!”, vẫn “thằng” MCC, CISDI, Formosa. Có khác chăng, Tôn Hoa Sen bây giờ không phải sang tận Trùng Khánh TQ để làm việc với CISDI, mà họ đã có ngay Văn phòng Đại diện tại Vũng Áng, rất tiện. Rất có thể ông Vũ rút kinh nghiệm, không xin phép chôn ống nước thải to đùng để chảy thẳng ra biển như Formosa, nhưng nhà máy thép của ông chắc cũng phải có nước thải bẩn và rồi không đổ ra biển thì cũng đổ loanh quanh đâu đó chứ làm sao không? Và đó là ông Vũ nói về Chất thải lỏng, còn Chất thải rắn? Chất thải khí? Hay lại thêm một Công ty môi trường Kỳ Anh nữa để đi chôn rác thải lung tung? Vấn đề này bắt nguồn từ Công nghệ và Thiết bị chứ không phải từ mong muốn. Nếu Tôn Hoa Sen tiếp tục rước công nghệ phế thải theo lời “tư vấn” của bọn CISDI về làm thì ông Vũ nhiều tiền đến đâu cũng không tránh được tai họa trong một tương lai gần.

Liệu các cơ quan chức năng của nhà nước và Thủ tướng Chính phủ có ủng hộ những dự án như thế này nữa không? Đành rằng chúng ta phải khuyến khích đầu tư, nhưng như Thủ tướng đã nói, không khuyến khích bằng mọi giá, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng v.v… Vậy thì thay vì chúng ta hoan nghênh các dự án lớn, bỏ thầu giá rẻ, cần phải hết sức nghiêm ngặt trong việc chọn lựa lĩnh vực ưu tiên, chọn công nghệ tiên tiến, thiết bị hiện đại để sản xuất ra những sản phẩm chất lượng cao. Chắc chắn trí tuệ Việt Nam không đến nỗi thiếu và yếu kém để dẫn đến những kết cục đáng buồn như trong những năm qua. Vấn đề là chúng ta có dám từ bỏ mô hình cũ, con đường cũ, cách làm cũ hết sức lạc hậu và tiêu cực để tạo lập một môi trường phát triển mới hay không mà thôi. Đất nước chúng ta không chỉ có thách thức mà đang có không ít cơ hội lớn chờ ta ở phía trước.

Hà Nội, tháng 9/2016
Nguyễn Thái Nguyên

(*) tựa do CTM Media đặt