Lỗ nặng nhưng vẫn … duy ý chí

Chính quyền thành phố Cần Thơ vừa đề nghị các đại biểu đại diện cho dân chúng trong Hội đồng nhân dân của thành phố này chấp nhận việc dùng công quỹ trả 30% tiền mua vé máy bay cho những người sử dụng máy bay từ Cần Thơ đi các nơi và ngược lại.

Theo tường thuật của tờ Tuổi Trẻ, trong Tờ trình gửi Hội đồng nhân dân thành phố Cần Thơ, chính quyền thành phố Cần Thơ giải thích, sở dĩ họ đề nghị lấy công quỹ bù lỗ cho thiên hạ 30% giá vé máy bay như vừa kể vì cần “hỗ trợ, thu hút các hãng hàng không khai thác những đường bay mới trong nước và quốc tế để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân thành phố Cần Thơ nói riêng, đồng bằng sông Cửu Long nói chung, nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch, kinh tế – xã hội, thương mại, dịch vụ,… góp phần khai thác có hiệu quả cảng hàng không quốc tế Cần Thơ”.

Hình như Tờ trình không đề cập nên không thấy tờ Tuổi Trẻ cho biết, nếu đề nghị của chính quyền thành phố Cần Thơ được Hội đồng nhân dân thành phố Cần Thơ chuẩn thuận, công quỹ – vốn có hạn – sẽ thâm hụt bao nhiêu phần trăm? Các viên chức trong hệ thống công quyền của thành phố Cần Thơ có chấp nhận không lãnh lương hoặc tự nguyện tặng một phần lương để bù đắp phần thâm hụt ấy, hay chính quyền thành phố Cần Thơ sẽ cắt, giảm chi phí đầu tư – vốn đã rất khiêm tốn – cho y tế, giáo dục, dân sinh để… “cân đối”?

Hình như Tờ trình không đề cập nên cũng không thấy tờ Tuổi Trẻ cho biết, bù lỗ khoảng bao nhiêu, trong bao lâu thì Cảng Hàng không quốc tế Cần Thơ sẽ được khai thác có… hiệu quả và du lịch, kinh tế – xã hội, thương mại, dịch vụ sẽ phát triển đến mức nào so với hiện nay? Cuối cùng, nếu không được như thế thì lãnh đạo Thành ủy và thành phố Cần Thơ có tự xử hay không?

***

Đây không phải là lần đầu tiên chính quyền thành phố Cần Thơ đề nghị dùng công quỹ bù lỗ cho hoạt động hàng không để gia tăng hiệu quả của Cảng Hàng không quốc tế Cần Thơ.

Cách nay sáu tháng, vào thượng tuần tháng 5, chính quyền thành phố Cần Thơ từng công bố “sáng kiến”: Lấy công quỹ để bù lỗ cho những hãng hàng không chịu mở đường bay đến Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ. Mức bù lỗ được dự trù khoảng 5 tỉ đồng/năm/đường bay nội địa và khoảng 8,5 tỉ đồng/năm/đường bay quốc tế.

“Sáng kiến” đó từng bị chuyên gia của nhiều giới chỉ trích kịch liệt. Theo một chuyên gia kinh tế tên là Nguyễn Minh Phong thì “sáng kiến” đó vi phạm Luật Ngân sách, cấm dùng công quỹ để bù lỗ cho các doanh nghiệp. Ông Đinh Thế Hiển, một chuyên gia kinh tế khác thì khẳng định, xét trên bình diện quốc gia, việc bù lỗ cho các hãng hàng không khi mở đường bay mới đến đâu đó sẽ làm méo mó thị trường hàng không.

Sau nửa năm “ngậm tăm”, chính quyền thành phố Cần Thơ bày ra một trò mới, lần này, không bù lỗ cho các hãng hàng không mà bù lỗ cho người sử dụng dịch vụ hàng không!

***

Cần lưu ý là hồi thập niên 2000, các chuyên gia từng cảnh báo, khi khoảng cách giữa nhiều phi cảng quá nhỏ (chỉ từ vài chục đến chừng trăm cây số) và khi hệ thống giao thông đường bộ đã cũng như đang rút ngắn cả khoảng cách lẫn thời gian di chuyển thì đầu tư xây dựng, nâng cấp các phi cảng là vứt tiền qua cửa sổ nhưng giới hữu trách tại Việt Nam không thèm bận tâm.

Bất chấp khuyến cáo của các chuyên gia, năm 2005, chính quyền Việt Nam vẫn đổ tiền vào phi trường Trà Nóc, “cải tạo” phi trường quân sự này thành phi trường dân sự. Năm 2009, chính quyền Việt Nam tiếp tục chi thêm 1.400 tỉ để nâng cấp phi trường Trà Nóc thành Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ. Từ 2011 đến nay, Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ vắng như “chùa bà Đanh”. Lượng khách hàng năm chỉ khoảng 10% so với qui mô đầu tư.

Bây giờ, Việt Nam có khoảng 20 phi cảng hoang vắng vì thiếu khách như Cảng hàng không quốc tế Cần Thơ. Tháng 3 năm 2016, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam chính thức thú nhận, trong 22 phi trường hiện có tại Việt Nam thì chỉ Nội Bài – Hà Nội và Tân Sơn Nhất – Sài Gòn sinh lợi, 20 phi trường còn lại đều lỗ nặng. Lượng khách hàng năm của 20 phi trường đó chỉ dao động trong khoảng từ 8% đến 37% so với qui mô đầu tư.

Tuy nhiên thực tế đó không gây được ấn tượng nào cho giới lãnh đạo chính quyền Việt Nam. Tháng 6 năm ngoái, giới này “nhất trí” chi 9.800 tỉ đồng để xây dựng ba phi trường ở khu vực Tây Bắc là Nà Sản (Sơn La), Lai Châu, Lào Cai. Đây mới chỉ là giai đoạn một. Chưa biết sang giai đoạn hai, ba phi trường này sẽ ngốn thêm bao nhiêu ngàn tỉ nữa!.

Giống như nhiều lĩnh vực khác, lĩnh vực hàng không hiện cũng có cái gọi là “Quy hoạch phát triển hàng không 2020 – 2030”. Theo đó, đến năm 2020, Việt Nam sẽ có 26 cụm cảng hàng không được đưa vào khai thác sử dụng, trong đó có 10 cụm cảng hàng không quốc tế là Nội Bài, Cát Bi, Phú Bài, Đà Nẵng, Chu Lai, Cam Ranh, Tân Sơn Nhất, Long Thành, Cần Thơ, Phú Quốc và 16 cảng hàng không nội địa là Điện Biên Phủ, Lào Cai, Lai Châu, Nà Sản, Quảng Ninh, Gia Lâm, Vinh, Đồng Hới, Phù Cát, Tuy Hòa, Pleiku, Buôn Ma Thuột, Liên Khương, Rạch Giá, Cà Mau, Côn Đảo, Vũng Tàu.

Việc xây dựng mới, nâng cấp các phi trường theo quy hoạch vừa kể sẽ ngốn của ngân sách khoảng 227.800 tỉ đồng (tương đương 14,2 tỉ Mỹ kim)!

***

Hồi giữa năm nay, nhân chuyện chính quyền thành phố Cần Thơ đề nghị bù lỗ cho những hãng hàng không mở đường bay đến Cảng Hàng không quốc tế Cần Thơ, ông Nguyễn Thiện Tống, một giáo sư về kỹ thuật hàng không tại Đại học Bách khoa Sài Gòn, từng nhận định, đã đến lúc phải đặt vấn đề trách nhiệm của chủ đầu tư các dự án phi trường xảy ra thua lỗ, cũng như nơi, người phê duyệt. Tuy nhiên giống như các khuyến cáo, những đòi hỏi như thế chẳng đến đâu./.