Bốn tốt và bốn xấu

Trần Mai Trung

Tập Cận Bình sang thăm Hà Nội vào giữa tháng 12-2023, nhiều lãnh đạo cộng sản Việt Nam đã tới gặp Tập. Từ Tổng bí thư Trọng, Chủ tịch Thưởng đến Thủ tướng Chính, Chủ tịch quốc hội Huệ đều cười nói vui vẻ với Tập, ca ngợi quan hệ hai nước tốt đẹp. Sau 2 ngày thăm Hà Nội, Tập nói rằng chuyến công du này là đỉnh cao thành công.

Ông Tập nói không sai, trong 2 ngày đó không nghe ai nói quan hệ Trung Quốc – Việt Nam đã và đang có những vấn đề. Trọng, Thưởng, Chính, Huệ không than phiền là 5 năm nay Việt Nam bị mất quyền khai thác dầu khí tại Bãi Tư Chính trên thềm lục địa của Việt Nam ở Biển Đông, không than phiền là từ năm 2016 mấy triệu nông dân ở đồng bằng sông Cửu Long bị hạn hán mấy lần vì 11 đập thủy điện chận nước ở thượng nguồn, không than phiền dự án mở rộng nhà máy thép Thái Nguyên với tổng thầu MCC Trung Quốc vào năm 2007 bị đội vốn từ 4.000 tỉ đồng lên 8.100 tỉ đồng và đến hôm nay vẫn chưa làm xong.

Không những các lãnh đạo không than phiền mà 800 cơ quan truyền thông của đảng và nhà nước cũng không than phiền các vấn đề do Trung Quốc gây ra cho Việt Nam, chỉ thấy những lời tung hô có cánh về 4 tốt. Bởi vậy ông Tập tự tin nói rằng chuyến công du này là đỉnh cao thành công.

Phải công nhận ông Tập biểu diễn rất khéo, đã vẽ ra hình ảnh một lãnh tụ thong thả, chậm rãi, trái ngược với thái độ hung hăng của các quan chức ngoại giao Trung Quốc khi nói về đường lưỡi bò 9 đoạn và quyền lợi của họ ở Biển Đông.

Những lời tuyên truyền quan hệ hai nước là 4 tốt cũng tương phản với những hành động thực tế của 4 xấu (*).

Đầu tháng 7-2017, công ty Repsol của Tây Ban Nha tiến hành khoan dầu ở lô 136-03 tại Bãi Tư Chính trên thềm lục địa của Việt Nam ở Biển Đông. Cuối tháng 7-2017, chính phủ Việt Nam ra lệnh ngừng dự án và chấp nhận bồi thường. Tháng 3-2018, Repsol dự định khoan dầu ở lô 07-03 (Cá rồng đỏ) thì chính phủ Việt Nam ra lệnh ngừng dự án và chấp nhận bồi thường. Lý do của 2 lần ngừng dự án là chính phủ Trung Quốc đe dọa tấn công các hải đảo Việt Nam nếu tiếp tục. Sẳn sàng đánh nhau để giành quyền lợi kinh tế là hành động của đồng chí xấu.

Tháng 4-2020, giàn khoan của Noble Corp. đến Vũng Tàu, dự định sẽ ra khoan dầu khí ở lô 06-01 theo hợp đồng với công ty Rosneft của nước Nga. Tháng 7-2020, Rosneft hủy hợp đồng khoan với Noble Corp. do sức ép từ chính phủ Trung Quốc. Tháng 9-2021, Rosneft rút vốn hoàn toàn ra khỏi các dự án ở Việt Nam. Đầu tháng 2-2022, Rosneft ký hợp đồng cung cấp 100 triệu tấn dầu trong 10 năm cho Trung Quốc với giá 80 tỉ USD. Rosneft đã bỏ rơi cô gái Việt Nam ốm yếu và nắm tay cô gái Trung Quốc mập mạp. Giành giựt bạn hàng của nhau là hành động của bạn bè xấu.

Từ khi Trung Quốc xây các đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mekong thì đồng bằng sông Cửu Long hay bị hạn hán, tồi tệ nhất là các năm 2016, 2020. Đồng bằng sông Cửu Long cũng bị nước mặn từ biển tràn vào nhiều hơn vì lượng nước từ thượng nguồn chảy xuống ít hơn trước. Những khi đó, Việt Nam kêu gọi các đập thủy điện của Trung Quốc xả nước xuống hạ nguồn nhưng thường không được đáp ứng. Trung Quốc biện minh là các đập ở thượng nguồn không có trách nhiệm với mực nước ở hạ nguồn. Giữ nước cho riêng mình trong khi hàng xóm bị hạn hán là hành động của láng giềng xấu.

Năm 2007, Tổng công ty thép Việt Nam muốn mở rộng nhà máy thép Thái Nguyên. Vốn vay từ Trung Quốc nên họ chỉ định tổng thầu là công ty MCC. Số vốn ban đầu là 4.000 tỉ đồng, dự định hoàn thành trong 30 tháng. Đến năm 2012, MCC đội vốn lên 8.100 tỉ đồng. Đảng cộng sản (CS) tự cho độc quyền lãnh đạo toàn diện, đảng CS Việt Nam qua Đại sứ Trung Quốc nhờ đảng CS Trung Quốc dùng “ý chí chính trị” can thiệp nhưng không đi tới đâu. Bây giờ, 16 năm sau, dự án vẫn còn dang dở. Đấu thầu với giá thấp rồi đội vốn lên cao là hành động của đối tác xấu.

Mấy chục năm nay, các đảng cộng sản thường nói hay, nói đẹp nhưng hành động không đi đôi với lời nói. Muốn xây dựng niềm tin thì phải có hành động cụ thể. Thứ nhất, Trung Quốc công nhận chủ quyền của Việt Nam trên vùng biển 200 dặm và thềm lục địa theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS 1982. Thứ hai, Trung Quốc tham gia làm một thành viên có trách nhiệm trong Ủy ban quốc tế sông Mekong, thông báo đầy đủ các số liệu về nước đến các quốc gia nằm dọc theo dòng sông để kịp thời chuẩn bị tránh hạn hán hoặc lũ lụt, tham khảo các quốc gia liên quan trước khi xây đập chận nước hoặc đào kênh lấy nước của dòng sông. Đó là những hành động cần làm để có sự tin tưởng.

Trần Mai Trung
Tháng 12-2023

(*) 4 xấu: láng giềng xấu, bạn bè xấu, đồng chí xấu, đối tác xấu.