Vinfast – một giấc mơ được may ngoài biên giới (Kỳ III)

Nguyễn Quốc Chính

Từ cú lừa VinSmart đến bóng dáng tái hiện ở VinFast

Tôi đã từng tin Vinsmart.

Nó không chỉ là điện thoại – nó là một niềm tin: rằng người Việt có thể làm chủ công nghệ, tự tin bước ra thế giới.

Nhưng rồi cái niềm tin ấy vỡ như màn hình không thể thay thế:

Không bảo hành, không phụ kiện, không chợ đồ cũ.

Cả một sản phẩm biến mất như chưa từng có – và người Việt nhận ra:

Chúng ta là người tiêu dùng trong một thí nghiệm, không phải đối tác trong một chiến lược lâu dài.

Và rồi VinFast đến.

Mạnh mẽ hơn. Truyền thông dày hơn. Vốn hóa hàng chục tỷ USD.

Nhưng câu hỏi vẫn còn nguyên:

Liệu đây có phải là VinSmart – phiên bản bọc vỏ ô tô?

⸻

Nhà máy thần tốc – nhưng dây chuyền là của ai?

Dự án nhà máy VinFast Hà Tĩnh được tuyên bố xây trong 7 tháng – một tốc độ “kỷ lục chưa từng có trong ngành ô tô toàn cầu”.

Nhưng điều đáng chú ý là: tốc độ thần kỳ này không đến từ công nghệ Việt – mà nhờ toàn bộ dây chuyền, thiết bị, nhà thầu, và đội ngũ kỹ sư phần lớn đến từ Trung Quốc.

Các gói EPC được giao cho các tổng thầu Trung Quốc – tương tự cách các đặc khu công nghiệp của Trung Quốc mọc lên tại châu Phi hay Myanmar.

Nhà máy được “dựng” thay vì “xây” – giống hệt cách Foxconn cắm trụ sở ở nước ngoài: mang theo cả nhà máy lẫn nhân lực.

⸻

Pin LFP, động cơ điện – phần lớn nhập từ Trung Quốc

Hệ sinh thái xe điện của VinFast gồm:

– Pin LFP (Lithium Ferrophosphate): công nghệ pin này do các công ty Trung Quốc như CATL, BYD phát triển mạnh nhất.

– Hệ điều hành và phần mềm điều khiển xe – từng bị nghi ngờ là được phát triển từ giải pháp nguồn mở của Trung Quốc, chỉ tùy biến nhẹ.

– Động cơ điện: theo giới phân tích, các mẫu xe VF e34, VF5, VF8 sử dụng loại động cơ có mã trùng với các nền tảng phổ biến của các hãng Trung Quốc như Wuling, Nidec tại châu Á.

– Thậm chí, một số bộ điều khiển ECU – phần quan trọng nhất của xe điện – cũng được VinFast đăng ký nhập khẩu từ các nhà cung cấp có trụ sở tại Trung Quốc.

⸻

Linh kiện “nội địa hóa”? Thật ra là từ… hàng loạt nhà máy Trung Quốc ở Việt Nam

Vingroup tuyên bố nội địa hóa 80% vào 2026. Nhưng “nội địa hóa” ở đây không có nghĩa là “do Việt Nam sản xuất” – mà là:

“Sản xuất tại Việt Nam, bởi công ty Trung Quốc.”

Hơn 60% nhà cung cấp lớn của VinFast là:

– Doanh nghiệp 100% vốn Trung Quốc,

– Nhà máy Trung Quốc đặt tại KCN Vũng Áng,

– Hoặc liên doanh có yếu tố Trung Quốc.

Nói cách khác, xe VinFast là Việt Nam “trên giấy tờ” – nhưng linh hồn, mạch máu, và tế bào sản phẩm đều mang ADN của Trung Quốc.

⸻

Sự trỗi dậy của VinFast – có phải là cú “đi vòng” của hàng Trung Quốc để vào Mỹ – EU?

Trong bối cảnh:

– Mỹ áp thuế lên xe Trung Quốc,

– EU điều tra trợ cấp ngầm với ô tô điện Trung Quốc,

– Và hàng loạt lệnh trừng phạt nhắm vào chuỗi cung ứng Trung –

VinFast vô tình hoặc cố ý trở thành “cửa sau” hoàn hảo:

– Gắn nhãn Việt Nam,

– Sản xuất tại Việt Nam,

– Nhưng chuỗi giá trị và linh kiện chính vẫn từ Trung Quốc.

Giấc mơ xuất khẩu “xe Việt” sang Mỹ có thể chỉ là giấc mơ xuất khẩu xe Trung Quốc gắn vỏ Việt.

⸻

Có nên tiếp tục tin – khi những bóng ma cũ vẫn còn đó?

VinFast là phiên bản lớn hơn, nhiều tiền hơn, truyền thông mạnh hơn của VinSmart. Nhưng mô hình vẫn vậy:

Mượn công nghệ – đẩy truyền thông – tạo giá trị vốn hóa – và để người dùng gánh rủi ro.

Chúng ta không chống lại sự phát triển.

Nhưng chúng ta phải tỉnh táo để phân biệt giữa phát triển thật và phát triển ảo.

Giữa một giấc mơ tự chủ – và một giấc mơ may sẵn từ bên ngoài.

Gã Khờ chỉ hỏi một điều: Nếu “xe Việt” là giấc mơ chung – thì ai thực sự đang nắm tay lái?