Hoàng Thuyên
Đã đến lúc đảng và Nhà nước Việt Nam phải hòa giải với chính người dân mình — từ mọi góc bể chân trời — và hội nhập vào dòng chảy văn minh của nhân loại. Nếu không, lịch sử sẽ gọi các ông là những kẻ đã bỏ lỡ vận hội cuối cùng của dân tộc.
***
Bóng tối chưa khép
Gần nửa thế kỷ sau khi tiếng súng chấm dứt trên mảnh đất hình chữ S, Việt Nam — dân tộc từng viết nên những trang bi tráng nhất thế kỷ XX — vẫn chưa thực sự thoát ra khỏi bóng tối của chính mình.
Những vết thương từ “tổ hợp cuộc chiến” — đấu tranh giành độc lập, nội chiến Nam Bắc, đối đầu ý thức hệ Đông Tây — vẫn âm ỉ, hằn sâu trong thể chế, trong tâm thức, trong từng “đường gân thớ thịt” của quốc gia.
Một cuộc chiến tưởng đã kết thúc năm 1975. Nhưng thực ra, nửa thế kỷ qua, những đường biên hữu hình và vô hình — Bắc, Nam; Quốc nội, Hải ngoại; Cộng sản, Tư bản — vẫn lạnh lùng và sắc nhọn như những lưỡi dao cắm sâu vào lòng dân tộc.
Tiếng súng tạm lắng, nhưng chúng ta chưa có hòa bình.
Thống nhất trên bản đồ, nhưng chúng ta chưa thống nhất từ trái tim đến trái tim.
Chỉ cần phản ứng trước việc chính quyền tổ chức kỷ niệm ngày 30/4 quá rình rang và tốn kém tiền thuế của dân, người dân lập tức bị cấm xuất cảnh (1), thậm chí bị đuổi việc (2).
Nhưng chúng ta là ai? Gọi thật đúng tên, đó chính là chính quyền và các thế hệ thời hậu chiến (3).
Và câu hỏi đau đớn nhất buộc phải đặt ra: Tại sao Việt Nam, sau tất cả, vẫn chưa thể hòa giải để phát triển?
Có phải Việt Nam là một dân tộc bất hạnh?
Không! Việt Nam không phải là một dân tộc bất hạnh!
Nếu là một là một dân tộc bất hạnh, chúng ta đã không thể đứng dậy từ đống tro tàn, không thể xây dựng nền kinh tế tăng trưởng vào loại nhanh trong khu vực.
Một dân tộc bất hạnh không thể bắt tay cựu thù, hội nhập sâu vào CPTPP, EVFTA, trở thành mắt xích quan trọng của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Chúng ta có lòng quả cảm.
Chúng ta có khát vọng vươn lên.
Nhưng tất cả vẫn chưa đủ.
Bởi vết thương sâu kín vẫn rỉ máu, bởi chính cách chúng ta đối xử với nhau sau chiến tranh:
– Loại bỏ.
– Kỳ thị.
– Thù hận.
Không ai làm cho Việt Nam bất hạnh — chính chúng ta đang tự trói tay mình, tự đọa đầy chính dân tộc mình. Sau nửa thế kỷ chiến tranh, chúng ta vẫn giam giữ hàng trăm tù nhân lương tâm: Hai trăm? Ba trăm? hay bao nhiêu? Không có con số chính xác. Trong khi người anh em Cuba đã phóng thích một lúc 500 phạm nhân với “nhiều tội danh khác nhau”… (4)
Xiềng xích quá nặng mà bản lĩnh thì què quặt
Sau 1975, thay vì mở ra một thời kỳ hòa giải, chúng ta đã chọn con đường củng cố chiến thắng bằng những trại cải tạo, từ Bắc chí Nam, bằng việc xóa sổ một nửa ký ức quốc gia.
Người chiến thắng viết lại lịch sử, theo cách hoang tưởng của mình. Người bại trận bị gạt ra ngoài rìa xã hội hoặc lụi tàn trong bóng tối.
Chúng ta tự hào tuyên bố “thống nhất,” nhưng đó chỉ là thống nhất về địa lý. Trong lòng người, những lằn ranh vẫn âm ỉ, như những vết nứt chực chờ ngày đổ vỡ.
– Bên thua ôm mặc cảm.
– Bên thắng đắm chìm trong duy ý chí.
Không bên nào thực sự tự do. Cả dân tộc bị giam cầm trong quá khứ chưa chịu khép lại.
Do thiếu bản lĩnh chính trị. Do không bên nào nhận ra “cái tất yếu” của lịch sử để tự vượt lên chính mình (5). Và vì thế, dù “mở cửa,” “hội nhập,” “tăng trưởng,” chúng ta vẫn chưa hóa thân thành một quốc gia tự cường.
Quốc sĩ hay chư hầu?
Tồi tệ hơn, trong khi chưa hòa giải nổi với người dân của mình, bộ máy quyền lực lại ngả dần vào vòng tay của phương Bắc.
Từ “4 tốt,” “16 chữ vàng,” đến “chung vận mệnh” — ngôn từ ngày càng mềm mỏng, trong khi gọng kìm bá quyền ngày càng siết chặt.
– Tự hào vì được “bạn vàng” ban phát lời khen.
– Run rẩy trước những đe dọa ẩn giấu trong những cái bắt tay.
Chúng ta vừa cúi đầu trước bóng ma thiên triều, vừa lùi bước trước thách thức của tương lai.
Người Việt Nam rùng mình khi nghe “cùng chung vận mệnh” với Trung Quốc. Chúng ta xây dựng vận mệnh của chính mình — hay lặng lẽ chui đầu vào ách nô lệ?
Tiến vào tương lai, hay quay lại thời Bắc thuộc với hình thức mới?
Ai đang chờ ngọn lửa thiêu rụi dân tộc này?
Một câu hỏi nhức nhối hơn nữa:
Ai đang “nằm trong đống rơm,” chờ ngọn lửa thiêu rụi dân tộc này?
– Những nhóm lợi ích nham hiểm, bấu víu vào đặc quyền đặc lợi?
– Những bộ óc giáo điều, coi tự do và pháp quyền như “mối nguy” thay vì “nền tảng sống còn”?
– Những thế lực thao túng, nhấn chìm khát vọng dân tộc trong đấu đá quyền lực trên thượng tầng?
Trong khi Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức đã can đảm lột xác, đối diện quá khứ, xây dựng nền dân chủ mạnh mẽ, Việt Nam vẫn quẩn quanh trong những khẩu hiệu vô hồn và nỗi sợ mơ hồ.
Không phải vì Việt Nam kém cỏi. Không phải vì Việt Nam thiếu khát vọng.
Chỉ vì lãnh đạo chưa đủ dũng khí chính trị để tự giải thoát chính mình.
Nhưng cơ hội sẽ không kiên nhẫn
Bà Phạm Chi Lan từng nhắc lại nhận xét của một chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB): “Việt Nam là nước không chịu phát triển!” (6)
Đau đớn thay, đó là một phần của sự thật.
Phát triển không chỉ là tăng trưởng GDP, xây nhà chọc trời, hay đón thêm hàng loạt FDI. Phát triển là đổi mới thể chế, giải phóng con người, khơi dậy sức mạnh sáng tạo toàn dân.
Phát triển đòi hỏi:
– Dám nhìn thẳng vào sự thật.
– Dám thừa nhận sai lầm.
– Dám thay đổi từ gốc rễ, chứ không chỉ vá víu bề mặt.
Phát triển là đặt lợi ích dân tộc lên trên mọi sự.
Không phải là những bản “tuyên bố chung” rỗng tuyếch, những câu “chia sẻ tương lai” đầy cạm bẫy, những câu bùa chú “4 tốt” do Trung Quốc ban tặng thì người dân biến thành đồng giao khắp chốn cùng quê: “Láng giềng đểu/ Bạn bè đểu/ Đồng chí đểu/ Đối tác đểu!” Còn “16 chữ vàng” thì người dân cắt nghĩa thành: “Láng giềng khốn nạn/ Cướp đất lâu dài/ Hợp tác gian manh/ Hướng tới diệt vong.” (7)
Việt Nam có cơ hội. Nhưng cơ hội không chờ đợi mãi.
Nếu không tự đứng dậy, không tự cởi trói, Việt Nam sẽ bị lịch sử bỏ lại — ôm mối hận muộn màng của một dân tộc từng có cơ hội, nhưng không dám nắm lấy./.
—
Tham khảo thêm:
(1) https://www.nguoi-viet.com/viet-nam/phan-doi-dien-binh-ton-hang-ngan-ty-ba-ha-noi-bi-cam-xuat-canh/
(3) https://boxitvn.blogspot.com/2025/04/3041975-3042025-nhin-lai-mot-giai-oan.html (30/4/1975 – 30/4/2025: Nhìn lại một giai đoạn lịch sử của dân tộc để nói với tuổi năm mươi)
(4) https://cafef.vn/my-noi-long-cam-van-cuba-tuyen-bo-tha-hon-500-tu-nhan-188250116155800232.chn
(5) https://www.chungta.com/nd/tu-lieu-tra-cuu/chan_ly_cua_tu_do.html
2/ Mở menu của Safari, nơi cuối màn hình, ô có mũi tên, kéo về phía trái cho đến khi thấy ô “Add to home screen”.
Bấm ô đó là xong. Bạn đã có icon ngay trên home screen như hình bên dưới.
