Xấu hổ với đề xuất của trường đại học sân khấu – điện ảnh Hà Nội

Chu Mộng Long

Bằng cấp là thang đo trình độ học vấn trong hệ thống giáo dục và đào tạo hiện đại. Sau bằng tốt nghiệp phổ thông, người học chuyên sâu một lĩnh vực học thuật, sẽ được cấp bằng cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ. Lưu ý, khái niệm “học thuật” chỉ toàn bộ những giá trị được học tập, nghiên cứu và khám phá trong một chuyên môn nào đó như thần học, toán học, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn…

Danh hiệu là tên gọi được phong tặng cho cá nhân hoặc tập thể có thành tích trong bất cứ hoạt động nào, không chỉ là hoạt động giáo dục, y tế, nghệ thuật… mà có thể cho một anh nông dân, anh chăn bò, chăn vịt, thậm chí quét rác, moi ống cống… Danh hiệu không liên quan đến học thuật.

Danh hiệu đã là danh giá của một nghề, không nhất thiết phải nghề nào cao quý hơn nghề nào. Nhưng không phải vì thế mà danh hiệu được quy đổi tương đương với bằng cấp, trình độ học vấn, trừ kẻ vô học khi được trao danh hiệu nào đó thì bị rơi vào triệu chứng hoang tưởng.

Quan hệ giữa Tiến sĩ chuyên ngành nghệ thuật và Nghệ sĩ nhân dân được hình dung như sau:

Tiến sĩ một chuyên ngành nghệ thuật nào đó là văn bằng ghi nhận một trình độ học vấn, có thể anh ta nghiên cứu về Sân khấu, Điện ảnh, Âm nhạc, Hội họa, tức giá trị học thuật. Còn danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú hay Nghệ sĩ nhân dân do Nhà nước phong tặng cá nhân có thành tích trong sáng tác hoặc biểu diễn. Danh hiệu này không liên quan đến hệ thống giáo dục và đào tạo, vì Nhà nước có thể cấp cho một anh hề chèo, một người hát xẩm, một nghệ nhân dân gian. Anh hề chèo, người hát xẩm hay nghệ nhân dân gian ấy có thể mù chữ.

Tiến sĩ phải có một luận án khoa học được Hội đồng khoa học đánh giá đạt chuẩn học thuật. Luật giáo dục đại học Việt Nam cũng quy định vậy, không có điều nào quy đổi tương đương giữa danh hiệu và học vị.

Nay Trường Đại học sân khấu – điện ảnh Hà Nội đề xuất danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân tương đương với Tiến sĩ, khác nào đặt ngang hàng đứa mù chữ với người có trình độ học thuật? Chứng tỏ cả đội ngũ của trường này không có chút hiểu biết tối thiểu. Không hiểu biết tối thiểu mà vẫn đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ ngon ơ? Xấu hổ chết đi được!

Cách mạng trí thức hóa đứa không cần học đấy ư?

Lỗi có khi nằm ở gốc của cuộc cách mạng đó thật. Chế Lan Viên từng tự hào khi viết: “Những kẻ quê mùa cũng thành trí thức”. Và đã đến lúc trí thức hóa tuốt tuồn tuột?

Hình như đúng tên gốc phải là Trường Sân khấu – Điện ảnh, cũng như Trường Múa, Trường Âm nhạc, Trường Dạy võ, Trường Viết văn Nguyễn Du… Nôm na, đó là các “trường nghề”. Thay vì truyền nghề trong dân gian thì nhà nước mở trường lớp cho, đơn giản vậy. Những trường này chuyên đào tạo nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực sáng tác và biểu diễn. Còn khi gắn vào đó chữ “đại học” mà vẫn chỉ đào tạo nghệ sĩ chứ không phải đào tạo chuyên gia nghiên cứu với tư cách là trình độ học thuật về các lĩnh vực nghệ thuật này thì cái đầu đứa nghĩ ra sự chuyển đổi này có vấn đề. Kẻ nào đã nghĩ ra sự đánh lận này? Khai mau!

Gốc là một sự đánh lận từ cách gọi tên trường. Cho nên bây giờ mới có chuyện cái trường mang tên “Đại học” ở đất thổ đu đòi đánh đồng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân với Tiến sĩ!

Thảo nào lâu nay nghe danh xưng Tiến sĩ Thả diều, Tiến sĩ Cầu lông, Tiến sĩ Cải lương, Tiến sĩ Chèo… thấy ngồ ngộ!

Thật là mạt vận cho giáo dục và đào tạo Việt Nam! Thảo nào ngài Bộ trưởng Bộ 4T nổ: “Ta đi trên con đường mà thế giới không thể bắt chước được!” Đi trên đường tiến hóa chứ chạy ngược thành thoái hóa thì chỉ có heo mới thèm bắt chước!

Hàng ngàn ca sĩ, hàng ngàn anh hề mấy chục năm qua được trao danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân có lẽ đang ăn mừng, vì sau một đêm không cần học tập – nghiên cứu gì bỗng trở thành Tiến sĩ! Nay mai một bà mẹ Việt Nam anh hùng, một anh chăn bò như Hồ Giáo hay một lao công dọn rác được trao Huân chương lao động, cũng đòi quy đổi thành Tiến sĩ?

Mục đích của Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh là gia tăng người đủ chuẩn bằng cấp để đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ. Có nghĩa là nếu Quốc hội đồng ý, một bác xẩm, một anh hề chèo cũng có thể hướng dẫn hay ngồi hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ? Cũng vui nhỉ, khi hội đồng được nghe phản biện khoa học bằng cuộc trình diễn văn nghệ vỉa hè!

Viết xong bài, bỗng giật mình nghĩ lại. Biết đâu những người này không sai. Bởi lâu nay trí thức có khác gì xướng ca vô loài? Có khi họ đã cân nhắc rồi mới đề xuất, rằng đào tạo tiến sĩ có khó hơn một bác xẩm hát ngoài chợ?

Chu Mộng Long