“Thôn tính Đài loan đâu có dễ như nhiều người nghĩ”

Christina zur Nedden (WELT)

Nguyễn Xuân Hoài lược dịch

Một cuộc xâm lược Đài Loan của Trung Quốc dường như thực tế hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, theo một chuyên gia an ninh hàng đầu, có những rào cản gây khó ngay cả đối với Bắc Kinh. Trong một cuộc phỏng vấn, ông giải thích lý do tại sao điều quan trọng đối với các quốc gia là phải hỗ trợ Đài Loan, ngay cả như nước Đức.

Vừa qua Đài Loan đã đặt các máy bay chiến đấu và hải quân của họ trong tình trạng báo động để đối phó với một hoạt động quân sự của Trung Quốc. Ngoài ra, các hệ thống tên lửa đã được kích hoạt sau khi Trung Quốc triển khai 34 máy bay quân sự và 9 tàu chiến ở gần đó. Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết các máy bay Trung Quốc đã bay qua vùng đệm không chính thức giữa hai nước hôm thứ ba.

Trước đó không lâu, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã cảnh báo trong chuyến thăm Nhật Bản rằng sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc và sự hợp tác của nước này với Nga đặt ra mối đe dọa không chỉ đối với châu Á mà cả châu Âu. Trung Quốc coi Đài Loan được quản lý một cách dân chủ là một phần lãnh thổ quốc gia của mình và nhiều lần đe dọa sẽ chiếm lấy hòn đảo cộng hòa này bằng vũ lực.

Michael Cole từng làm việc cho Cơ quan Tình báo Nội bộ Canada và đã sống ở Đài Loan 17 năm. Nhà phân tích này là Cố vấn cấp cao tại Viện Cộng hòa Quốc tế, có trụ sở tại Washington DC. Trong một cuộc phỏng vấn với WELT ở Đài Bắc, chuyên gia này giải thích mức độ nguy hiểm của một cuộc xâm lược – và tại sao phương Tây không được đứng ngoài cuộc xung đột này.

WELT: Thưa ông tình hình căng thẳng trong quan hệ Tung-Đài hiện như thế nào? J. Michael

Cole: Căng thẳng ở eo biển Đài Loan đang ở mức cao nhất trong thời gian dài. Giới lãnh đạo Trung Quốc khó chịu vì Đài Loan đang xây dựng thành công mối quan hệ với cộng đồng quốc tế và bất chấp sự thôn tính. Điều này xảy ra bất chấp những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm cô lập Đài Loan trên trường quốc tế. Kể từ năm 2016, Trung Quốc đã lôi kéo các đồng minh ngoại giao chính thức của Đài Loan và can thiệp khi nước này cố gắng ký kết các hiệp định thương mại tự do.

WELT: Khả năng xảy ra một cuộc tấn công hoặc xâm lược của Trung Quốc trong vài năm tới là bao nhiêu?

Cole: Tôi không nghĩ rằng chúng ta sẽ sớm chứng kiến một cuộc chiến tranh xâm lược của Trung Quốc. Các hành động khiêu khích trong vài tháng qua chủ yếu là chiến tranh tâm lý hoặc các hoạt động “vùng xám”. Chúng là một nỗ lực của Trung Quốc nhằm buộc những người ủng hộ Đài Loan và các đối tác tiềm năng phải chọn Bắc Kinh. Đây là cách để cô lập Đài Loan. Nhưng kế hoạch không thành. Vì vậy, tôi muốn nói rằng mặc dù áp lực quân sự ngày càng tăng, Đài Loan có vị thế khá tốt trên trường quốc tế vì một số nước lớn hiểu rằng không để bị các hành động quân sự của Trung Quốc hù dọa.

WELT: Mặc dù vậy, chỉ có 13 quốc gia và Vatican vẫn tiếp tục công nhận Đài Loan là một quốc gia chính thức. Là sự hỗ trợ cho Đài Bắc chủ yếu mang tính biểu tượng?

Cole: Một trong những điều kiện của Bắc Kinh để duy trì hoặc thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức là rút Đài Loan ra khỏi tư cách một quốc gia có chủ quyền. Nếu được lựa chọn, tôi cá rằng đại đa số các quốc gia sẽ có quan hệ ngoại giao chính thức với cả hai. Nhưng Bắc Kinh không cho phép làm điều này vào lúc này. Do đó, hầu hết các quốc gia đều có các chi nhánh ở Đài Loan giống như một đại sứ quán. Khi đó chúng không được gọi là “thông điệp”, nhưng chúng thực hiện các chức năng tương tự. Sự can dự này với Đài Loan chắc chắn góp phần vào khả năng phục hồi và răn đe của Trung Quốc.

WELT: Bất chấp tất cả những mối liên hệ quốc tế này, liệu Đài Loan có thể tin tưởng vào sự hỗ trợ của Hoa Kỳ trong trường hợp bị Trung Quốc tấn công?

Cole: Mỹ có chiến lược “mơ hồ chiến lược” không đảm bảo hỗ trợ quân sự cho Đài Loan trong trường hợp bị tấn công. Nay, Tổng thống Biden được cho là đã ba lần đọc sai về chính sách chính thức của Hoa Kỳ trong năm qua khi ông nói rằng Hoa Kỳ sẽ viện trợ cho Đài Loan. Vẫn còn phải xem liệu đây có phải là một sự thay đổi trong chính sách chính thức hay không, nhưng tuyên bố của Biden rất có ý nghĩa. Quân đội Mỹ và Đài Loan đã có sự hợp tác chặt chẽ trong nhiều thập kỷ. Có khả năng Mỹ sẽ đóng một vai trò trong trường hợp khẩn cấp về quân sự, chủ yếu bằng cách góp phần răn đe. Nhưng ngày càng có nhiều quốc gia khác, chẳng hạn như Nhật Bản, Australia, Liên minh châu Âu và có thể cả Ấn Độ, đang suy nghĩ nghiêm túc về vai trò của họ nếu xung đột vũ trang nổ ra.

WELT: Liệu quân đội Đài Loan có cơ hội chống lại Trung Quốc nếu không có viện trợ từ bên ngoài?

Cole: Đài Loan đã chuẩn bị cho một cuộc tấn công trong nhiều thập kỷ và cũng có thể tấn công các mục tiêu ở Trung Quốc. Quân đội Trung Quốc vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức khi tiến hành chiến tranh trong môi trường công nghệ cao. Ngoài ra, rất khó để vượt qua 120 km mặt nước để chinh phục một hòn đảo. Nga dễ dàng vượt qua biên giới vào Ukraine hơn. Chiếm đóng Đài Loan không dễ dàng như người ta thường nghĩ.

WELT: Tại sao Đức và Châu Âu nên quan tâm đến cuộc xung đột giữa Trung Quốc và Đài Loan?

Cole: Một lý do là chất bán dẫn, nếu không có chất bán dẫn thì không thể sản xuất ô tô, máy tính xách tay hay điện thoại thông minh. Nhưng lý do chính nên là mọi quốc gia yêu chuộng tự do, mọi nền dân chủ, nên quan tâm đến số phận của các quốc gia tương tự vì họ đại diện cho một giải pháp thay thế cho các quốc gia độc tài như Trung Quốc. Đài Loan là một trong những thí nghiệm hiếm hoi và rất thành công trong đó dân chủ hóa và hiện đại hóa kinh tế song hành cùng nhau. Đó là tấm gương cho nhiều quốc gia khác. Nếu những ví dụ này bị xóa và các quốc gia độc tài lớn được khuyến khích nhắm mục tiêu vào các thử nghiệm thành công khác, thì ai sẽ là người tiếp theo? Đức, Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Canada và Úc phải gửi tín hiệu rất rõ ràng tới Bắc Kinh rằng hành vi này là không thể chấp nhận được.

WELT: Chính phủ Đức sẽ công bố một “chiến lược Trung Quốc” mới trong năm nay, trong đó mô tả Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là một “đối thủ hệ thống”.

Cole: Ngày càng có ít nền dân chủ trên khắp thế giới. Đức nói cạnh tranh hệ thống với Trung Quốc, Mỹ nói cạnh tranh ý thức hệ với nhau. Nhưng cuối cùng thì chúng ta đang nói về hai quốc gia tương thích ở một số lĩnh vực nhất định nhưng lại rất không tương thích ở những lĩnh vực khác. Đài Loan thuộc nhóm tự do rất phương Tây.

WELT: Người Đài Loan đã sống chung với mối đe dọa đối với Trung Quốc trong nhiều thập kỷ. Điều đó có làm họ mệt mỏi hay mối đe dọa chiến tranh là một vấn đề lớn trong nước?

Cole: Người Đài Loan rất có ý thức về chính trị. Họ nhận thức được rằng Trung Quốc là mối đe dọa đối với tự do và lối sống của họ. Nhưng họ có bị ám ảnh bởi chủ đề này không?

KHÔNG. Bạn có sợ không? Bạn đang hoảng loạn? Tuyệt đối không. Người Đài Loan khá thực dụng. Đồng thời, tôi muốn nói rằng thực tế là Trung Quốc đã đe dọa họ trong nhiều thập kỷ nhưng chưa bao giờ tấn công khiến một số người kết luận rằng động lực này sẽ tiếp tục kéo dài. Nhưng kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine, nhiều người đã nghĩ khác. Kể từ đó, người Đài Loan đã biết người ta không thể giả định mãi rằng các nhà lãnh đạo như Tập Cận Bình sẽ hành động hợp lý, như chúng ta hiểu về họ. Người Đài Loan phải chuẩn bị cho bất cứ điều gì./.