Bung cửa cho SCB, Vạn Thịnh Phát “lùa gà ăn trái phiếu”, Bộ Tài Chính và Ngân Hàng Nhà Nước có thể phủi tay?

Blogger Gió Bấc

Sau vỡ lở của FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, thị trường tài chính tiền tệ Việt Nam rúng động. Bất động sản giá trị hàng triệu tỷ đồng đang ế ẩm đóng băng. Doanh nghiệp khát vốn, ngân hàng nâng lãi suất nhưng vẫn cạn tiền. Bộ Tài Chính và Ngân Hàng Nhà nước tháng trước còn hứa hẹn ngon lành giờ đổi giọng trách nhiệm trái phiếu là của doanh nghiệp. Những người hưu trí, chị bán rau, anh nông dân…  gửi tiền tiết kiệm kiếm lãi bị lừa thành “nhà đầu tư” trái phiếu, trở thành “oan gia trái chủ” có nguy cơ mất cả vốn lời… Liệu chính quyền do dân, vì dân có thể phủi tay để hàng vạn người dân bị móc túi công khai?

Sau khi FLC và Tân Hoàng Minh bị khởi tổ về hành vi thao túng chứng khoán, chia sẻ với báo chí ngày 10/10, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc nói sẽ đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư. Bộ Tài chính đã làm việc với các nhà phát hành – bên phải có nghĩa vụ bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư. “Họ đều đã cam kết sẽ trả đúng hạn trái phiếu. Chúng tôi sẽ tích cực giám sát và đảm bảo quyền lợi cho các nhà đầu tư” (1)

Lời hứa hẹn hết sức trách nhiệm của người cầm chịch chính sách, cơ chế điều hành tài chính quốc gia làm người dân yên tâm. Nhưng mới đây, khi một số lô trái phiếu của An Đông và những công ty thuộc Vạn Thịnh Phát đáo hạn nhưng không thanh toán cho trái chủ. Hàng ngàn người dân từ Bắc chí Nam kéo đến trụ sở ngân hàng SCB đòi tiền thì Bộ Tài chính đã đổi giọng. Ông Bộ trưởng lấy luật ra nói rất bài bản lạnh lùng để phủi trách nhiệm. Bộ giải thích rằng, “trái phiếu doanh nghiệp là một loại sản phẩm chứng khoán xác nhận nghĩa vụ trả nợ gốc, lãi của doanh nghiệp đối với nhà đầu tư sở hữu trái phiếu.

Nhà đầu tư trái phiếu sẽ được hưởng lãi suất và được doanh nghiệp trả lãi, gốc khi trái phiếu đến hạn.

Thông lệ quốc tế và pháp luật của Việt Nam đều quy định trái phiếu doanh nghiệp do doanh nghiệp phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm. Trái phiếu doanh nghiệp không phải là sản phẩm tiền gửi tiết kiệm ngân hàng.

Trái phiếu thường có độ rủi ro cao hơn các sản phẩm tiết kiệm ngân hàng và phần chênh lệch cao hơn so với lãi suất tiết kiệm chính là rủi ro mà nhà đầu tư chấp nhận khi mua trái phiếu doanh nghiệp.

Với đặc điểm trên, nhà đầu tư có trách nhiệm tự đánh giá mức độ rủi ro trong việc đầu tư trái phiếu, hạn chế về giao dịch trái phiếu được đầu tư và tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình”.(2)

Từ lời hứa làm việc với doanh nghiệp để bảo đảm quyền lợi cho nhà đầu tư, đến nay, khi doanh nghiệp không có tiền để chi trả trái phiếu đến hạn, Bộ Tài Chính chỉ thực hiện biện pháp rất nửa vời mang tính an ủi tâm lý là yêu cầu SCB phải tổ chức đón tiếp lắng nghe, ghi nhận ý kiến của các “nhà đầu tư oan gia khổ chủ”. Người dân cần tiền chắt chiu tiết kiệm của họ chứ đâu phải vừa mất tiền vừa mất thêm thời gian đến SCB để phân trần xin xỏ?

Lập luận của Bộ không sai về lý thuyết nếu giao dịch mua bán trái phiếu là minh bạch, có khuôn khổ chặt chẽ. Người mua, hay được gọi sang trọng là nhà đầu tư được tư vấn đầy đủ về quyền và nghĩa vụ, cơ hội và rủi ro, có ý thức chủ động tham gia vào cuộc chơi tài chính. Mặc khác họ cũng phải được bên bán hoặc nhà phát hành cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Ở đây, do Nhà nước mà cụ thể là Bộ Tài Chính và Ngân Hàng nhà nước quản lý lỏng lẻo để các ngân hàng cụ thể là SCB lừa những khách hàng gởi tiền tiết kiệm ký vào các hợp đồng mua trái phiếu. Xem như là hình thức gửi tiết kiệm lãi suất cao hơn. Thậm chí hầu hết những người này không biết tên biết mặt, địa chỉ lĩnh vực kinh doanh của doanh nghiệp phát hành trái phiếu.

Các clip ghi nhận các cuộc “tụ tập đông người” đòi tiền ở các trụ sở SCB cho thấy, hầu hết trong số hơn 25.000 khổ chủ của Vạn Thịnh Phát không có ai chủ động mua cổ phiếu hoặc có kiến thức, kỹ năng kinh doanh tài chính. Có người góp nhặt từ lương, từ thu nhập lao động chân tay, có người bán nhà bán đất, có người dùng nguồn tiền đầu tư cho con đi học…Trong cách tư vấn của ngân hàng và trong nhận thức của họ, đây là hình thức “tiết kiệm linh hoạt”, “tiết kiệm ưu đãi dành cho khách hàng VIP của SCB. Về doanh nghiệp phát hành trái phiếu, họ cũng chỉ hiểu và tin tưởng đó là doanh nghiệp cùng tập đoàn với SCB. Không thể đổ lỗi cho việc tư vấn lừa đảo này là sai sót của một vài nhân viên vì từ Nam chí Bắc, tất cả các “Nhà Đầu Tư bất đắc dĩ” này đều cùng bị lừa chung một bài như nhau. Rõ là ở đây, SCB đã có chủ trương “lùa gà”, biến khách hàng của mình thành “oan gia trái chủ”.

Sự việc diễn ra nhiều năm, trên diện rộng cả nước, cũng không riêng ngân hàng SCB. Ai đã rộng cửa cho các ngân hàng “lùa gà” ăn trái độc?

Trong cuộc họp mới đây, TS. Vũ Đình Ánh – Chuyên gia kinh tế khẳng định, trách nhiệm về thị trường này chắc chắn thuộc về Bộ Tài chính.

“Trước đây là Nghị định số 153/2020/NĐ-CP của Chính phủ, quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế. Hiện nay, đã sửa bằng Nghị định 65, tôi khẳng định trách nhiệm về thị trường trái phiếu doanh nghiệp chắc chắn là của Bộ Tài chính. Bộ Tài chính không thể chối bỏ hay đổ cho ai về câu chuyện của thị trường này”.

Tán thành quan điểm của TS Vũ Đình Ánh, PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, Giám đốc VESS bày tỏ “kinh ngạc” về sự “vô tổ chức” của thị trường trái phiếu khi nhìn lại giai đoạn phát triển vừa qua. PGS.TS. Nguyễn Đức Thành khẳng định, trên thực tế trái phiếu cho doanh nghiệp phát hành không phát hành được vì “không ai biết doanh nghiệp này là ai”. Việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp phải đi qua hệ thống ngân hàng.

“Sự lộn xộn nằm ở chỗ, không biết bằng cách nào để cho các đối tượng liên quan nắm được data của những người gửi tiền để chèo kéo khách hàng rút tiền tiết kiệm để mua trái phiếu doanh nghiệp.

Hay nói cách khác, hạ tầng về thông tin trong thông tin cá nhân có vấn đề, và ngân hàng cùng với phía sau là doanh nghiệp phát hành trái phiếu không theo nguyên tắc nào cả.”

Ông Thành đặt vấn đề: “Bộ Tài chính quy định thế nào, Ngân hàng Nhà nước quy định thế nào mà để cho những doanh nghiệp đó tiếp cận với khách hàng, để khách hàng chuyển tiết kiệm sang mua trái phiếu? Tất cả không có kiểm soát và bây giờ nhìn lại mới thấy các điều kiện còn rất mơ hồ”.

Cũng theo Giám đốc VESS, ông theo dõi báo cáo tài chính của SCB thấy rằng, khoản phải thu của ngân hàng này lên tới 30% tổng tài sản, thế nhưng ngân hàng vẫn tồn tại được, vẫn đứng ra phát hành trái phiếu, phân phối trái phiếu doanh nghiệp, mở rộng tín dụng,… “Đây là trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước” (3)

Trên Facebook cá nhân, nhà báo Mai Bá Kiến chỉ rõ hơn cái sai của Bộ Tài Chính “Nghị định 155/2020 chỉ cho phép bán TPDN riêng lẻ cho NĐT chuyên nghiệp (pháp nhân hay thể nhân). NĐT thể nhân phải nắm giữ đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu hai tỷ đồng mới được xác nhận và có giá trị ba tháng kể từ ngày xác nhận. Vậy mà, Bộ Tài chính chụp mũ “NĐT chuyên nghiệp” lên đầu người gửi tiết kiệm – vốn bị ngân hàng xí gạt….”

Hơn thế nữa, nhà báo Mai Bá Kiếm còn chứng minh sự chậm trễ, lúng túng của Bộ Tài Chính khi đã biết sai mà chậm sửa và càng sửa càng sai. Ngày 4/1/2022, tại Quốc hội, bộ trưởng Hồ Đức Phớc chỉ ra các sơ hở của NĐ 153/2020 để cho các DN âm vốn chủ sở hữu phát hành TPDN, mà không có tài sản bảo đảm và vốn phát hành gấp nhiều lần vốn điều lệ.

“Mãi đến tháng 5/2022, dự thảo sửa đổi NĐ 153 lần thứ năm vẫn bị yêu cầu phải nới lỏng. Ngày 16/9/2022, Chính phủ cắn răng ban hành Nghị định 65/2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của NĐ 153/2020 theo hướng siết chặt điều kiện phát hành TPDN, trước sự kêu khóc thảm thương của các tập đoàn và HH BĐS.

Theo NĐ 65/2022, TPDN không thể bán cho NĐT không chuyên nghiệp, người gửi tiền tiết kiệm khỏi lo bị ngân hàng dụ, nhưng “NĐT không chuyên” lỡ mua 790.000 tỷ đồng TPDN sắp đến hạn nên chuẩn bị khóc tiếng đông lào!” (4)

Vạn Thịnh Phát, SCB chỉ là vết mưng mủ của khối u trái phiếu khổng lồ còn tiềm ẩn. Sự lỏng lẻo, chiều chuộng cho các đại gia bất động sản tay không bắt giặc “lùa gà” gom “tiền trong dân còn nhiều” làm khối u bất động sản ngày càng phình to. Số liệu của FiinRatings cho thấy, tính đến hết tháng 10/2022, giá trị trái phiếu bất động sản đang lưu hành có quy mô 445 nghìn tỷ đồng, tức chiếm gần 34% trong tổng trong tổng giá trị trái phiếu riêng lẻ đang lưu hành có đến trên 1 triệu tỷ đồng.(5)

Sau những vụ vỡ lở, Bộ Tài Chính, Ngân Hàng đã siết tín dụng, phát hành trái phiếu riêng lẻ nhưng đã chậm, tình thế căn bệnh nền kinh tế và tài chính đã chuyển sang hướng khác. Doanh nghiệp bất động sản như con khủng long thiếu máu, sản phẩm tồn ế lên đến hàng trăm ngàn tỷ không tiêu thụ được lại thiếu vốn triển khai dự án mới kêu cứu như cha chết đến nơi. Nhà nước đã cho tiêm liều thuốc cấp cứu là cho nới rộng room tín dụng bất động sản nhưng lòng tin giảm sút người dân chuyển hướng dự trữ sang đô la, vàng. Ngân hàng thương mại đua nhau tăng lãi suất tiền gởi đến 9% vẫn không huy động được “tiền trong dân còn nhiều”

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, hiện dư nợ tín dụng gần tương đương với tổng huy động, trong khi tăng trưởng huy động chưa bằng một nửa tăng trưởng tín dụng nên dù Ngân hàng Nhà nước có nới trần tín dụng thì các NHTM cũng không đủ vốn để cho vay ra.(6)

Chưa nói đến nguồn vốn cho hoạt động, chỉ riêng số tiền chi trả trái phiếu đến hạn từ nay đến cuối năm đã là trên 61.000 tỷ đồng. Nếu không có liều thuốc này thì e rằng không chỉ ách tắc về kinh tế mà an ninh trật tự xã hội cũng khó thể bình yên.

Một số doanh nghiệp đưa ra giải pháp chữa cháy là thay vì mua lại trái phiếu, thanh toán tiền cho trái chủ, khuyến khích nhà đầu tư đổi sang sản phẩm bất động sản nói theo kiểu dân gian là cấn trừ nợ. Trong đó có những ưu đãi, có tỉ lệ chiết khấu cho nhà đầu tư có lợi hơn khách hàng thông thường

Theo các chuyên gia, không chỉ Việt Nam, hình thức cấn trừ này cũng thực hiện ở Trung Quốc và Hàn Quốc.

Tuy nhiên, theo khuyến nghị của một số chuyên gia, nhà đầu tư phải tìm hiểu kỹ tình trạng pháp lý của dự án bất động sản mà doanh nghiệp phát hành muốn “đổi hàng”. Bởi nếu không, trái chủ có nguy cơ chuyển sang một tài sản rủi ro khác.

Báo cáo của FiinRatings cũng lưu ý tới những yếu tố rủi ro mới như khi trái chủ được chuyển đổi sang sản phẩm bất động sản tương ứng nhưng yếu tố pháp lý dự án vẫn còn chưa chắc chắn.(7)

Nhà báo Mai Bá Kiếm thì cảnh báo nguy khổ chủ có thể đổi vịt trời trái phiếu sang vịt trời bất động sản chưa xây: “Trước đây DN từng phát hành TP để đầu tư BĐS hình thành trong tương lai. Đến khi đáo nợ, BĐS vẫn chưa hình thành để DN thu hồi vốn đầu tư, trả nợ trái chủ, nên phải chuyển nợ TP thành BĐS, tức tài sản hình thành trong kiếp sau.

BĐS luôn trường tồn trong sự nghiệp móc túi dân. BĐS muôn năm trong kiếp luân hồi nợ đảo!”(8)

Có nạn nhân đã từng bức xúc tuyên bố trong cuộc tiếp xúc với lãnh đạo SCB “mạng người có thể mất, tiền không thể mất!”

Không thể dùng súng để xử những con gà bị lừa mua trái phiếu như đã làm với cụ Lê Đình Kình (vụ Đồng Tâm). Không thể lấy điều 311 để xử những nạn nhân của đau con xót.

Bộ Tài Chính và Ngân Hàng Nhà Nước không thể phủi trách nhiệm trong vụ vỡ nợ trái phiếu khổng lồ này!

___________

Tham khảo:

1-https://vnexpress.net/bo-truong-tai-chinh-se-giam-sat-de-dam-bao-quyen-l…

2-https://etime.danviet.vn/bo-tai-chinh-canh-bao-gi-khi-cac-ngan-hang-tich-cuc-phan-phoi-trai-phieu-doanh-nghiep-20221114224749259.htm

3-https://danviet.vn/trai-phieu-doanh-nghiep-khien-chuyen-gia-kinh-ngac-bo-tai-chinh-khong-the-choi-bo-trach-nhiem-20221124140427655.htm?fbclid=IwAR3aEJZw7eLms-B0tru_L8jcXu702HSuECIKekfxx6KzF3tYgWRkET16m_s

4-https://www.facebook.com/bakiem.mai/posts/pfbid0eKi4P8rQr6mxyQzcfGvAFvLWWzQfzHaJcpmgxnXVY8uC9pveh6SYgLaAPezR9v13l

5-https://viettimes.vn/fiinratings-ap-luc-trai-phieu-bat-dong-san-giam-dang-ke-post161965.html

6-https://cafef.vn/ngan-hang-nha-nuoc-noi-tran-tin-dung-cung-khong-con-von…

7-https://nhipsongkinhdoanh.vn/can-trong-rui-ro-phap-ly-khi-doi-trai-phieu-doanh-nghiep-sang-san-pham-bat-dong-san-post3104049.html

8-https://www.facebook.com/bakiem.mai/posts/pfbid02AgPoxYgx2GxhZY25Z9mU7ybtJqnmC7EzfynjjQyhp7mU48cAhG1oULDsiYF2kzZQl