Trung quốc: Quần đảo Solomon này có thể đảo lộn cán cân quyền lực ở Thái Bình Dương

Barbara Barkhausen – Welt

Nguyễn Xuân Hoài biên dịch

Trung Quốc từ lâu đã nỗ lực mở rộng ảnh hưởng của mình ở Thái Bình Dương. Một thỏa thuận an ninh đã được lên kế hoạch với Quần đảo Solomon hiện đang đặt các cường quốc xung quanh là Australia và New Zealand trong tình trạng báo động. Đơn giản vì khu vực này cũng có tầm quan trọng lớn đối với phương Tây.

Trong những ngày qua một số tài liệu đã được công khai khiến hai nước New Zealand và Australia không khỏi lo lắng. Theo tài liệu này thì Quần đảo Solomon, một nhóm các đảo ở Thái Bình Dương gần hai nước nói trên, đang thực hiện một thỏa thuận an ninh với Trung Quốc.

Dự án này gây lo ngại vì nó sẽ cho phép Trung Quốc tập trung các tàu chiến của hải quân Trung Quốc ở Thái Bình Dương, cách bờ biển Australia chưa đầy 2.000 km. Cả Australia và New Zealand đều bày tỏ “quan ngại”. Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern cho biết bà coi động thái này là “tiềm năng quân sự hóa khu vực”.

Bộ trưởng Ngoại giao Australia Marise Payne cũng bày tỏ “quan ngại trước bất kỳ hành động nào làm suy yếu sự ổn định và an ninh của khu vực chúng ta”, đặc biệt nếu hành động đó liên quan đến việc thiết lập sự hiện diện thường trực của một căn cứ quân sự.

Chính phủ ở Honiara đã có quan hệ với Trung Quốc trong một thời gian: Quần đảo Solomon thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Trung Quốc từ năm 2019 và cắt đứt quan hệ với Đài Loan. Việc Australia xem xét sự phát triển nghiêm túc như thế nào được thể hiện qua việc Thủ tướng Scott Morrison đã tổ chức các cuộc đàm phán về khủng hoảng với các đại diện của Fiji và Papua New Guinea vào đầu tuần này nhằm ngăn chặn thỏa thuận giữa Trung Quốc và quần đảo Solomon.

Tuy nhiên, cho đến nay vẫn có rất ít nhượng bộ từ phía Quần đảo Solomon: Hôm thứ ba, Thủ tướng Manasseh Sogavare mô tả phản ứng đối với các cuộc đàm phán an ninh của nước ông với Trung Quốc là “rất xúc phạm”. Trước quốc hội, Sogavare từ chối thông báo chi tiết về nội dung của dự thảo thỏa thuận. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng văn kiện đã được “hoàn thiện” và “sẵn sàng để ký”.

Thủ tướng cho hay vì nhu cầu về an ninh Quần đảo Solomon phải đa dạng hóa các đối tác: “Tôi muốn nói rõ rằng Thỏa thuận An ninh của Quần đảo Solomon với Australia vẫn còn hiệu lực và nguyên vẹn”, ông nói. Quốc gia Thái Bình Dương này sẽ không “chọn bên” nào.

Australia là đối tác quan trọng của quần đảo, cung cấp hào phóng viện trợ tài chính cũng như hỗ trợ quân đội và cảnh sát. Sau tình trạng bất ổn sau cuộc tranh giành quyền lực nội bộ ở quần đảo Solomon vào năm ngoái, Australia đã triển khai quân đội tới hòn đảo này và tái thành lập sự hiện diện lực lượng cảnh sát lâu dài như trước đây.

Trong khi đó Trung Quốc đề nghị giúp đào tạo lực lượng cảnh sát cho đảo quốc này. Việc Hoa Kỳ lên kế hoạch xây dựng đại sứ quán tại Quần đảo Solomon cho thấy phương Tây coi Quần đảo Solomon, cách Australia khoảng 2.000 km về phía bắc Thái Bình Dương, có tầm quan trọng chiến lược như thế nào.

Derek Futaiasi, một nghiên cứu sinh tại Đại học Quốc gia Úc và là người sinh sống tại Quần đảo Solomon, đã viết trong một báo cáo cho Viện Lowy think tank ở Sydney rằng “sự độc quyền hiện tại của Úc như một lực lượng kiểm soát ở Thái Bình Dương” chắc chắn đang bị đe dọa. Thách thức đối với Canberra hiện nay là thuyết phục khu vực Thái Bình Dương, Australia quan tâm „mạnh mẽ“ đến việc đáp ứng các nhu cầu về an ninh của khu vực này.

Theo lãnh đạo phe đối lập của Úc Anthony Albanese, ý đồ của Quần đảo Solomon cho thấy Úc đã mất ảnh hưởng ở Thái Bình Dương. Theo Albanese, điều này chủ yếu là do Australia thiếu cam kết trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và việc cắt giảm viện trợ nước ngoài. Hỗ trợ phát triển chính thức của Úc cho Quần đảo Solomon đã giảm 12,6% từ 179 triệu đô la Úc năm 2014/2015 xuống còn 156 triệu đô la Úc năm 2021/2022 – tương đương từ 122 triệu euro xuống 106 triệu euro.

Jonathan Pryke, chuyên gia an ninh tại Viện Lowy, gọi sự hiện diện quân sự tiềm tàng của Trung Quốc ở Nam Thái Bình Dương là “làn ranh đỏ” đối với Australia trong một cuộc phỏng vấn với kênh truyền hình Channel 9. Nếu chính quyền Honiara cho phép Bắc Kinh tập kết tàu chiến Trung Quốc trong khu vực này, điều đó có nghĩa là cán cân quyền lực sẽ có sự thay đổi to lớn.

Pryke cũng cho biết tài liệu này đã tiết lộ tham vọng thực sự của Bắc Kinh. “Đây có thể được coi là một món quà dành cho Canberra vì nó vạch rõ các mục tiêu của Trung Quốc .” Từ lâu Australia đã lo ngại về tham vọng của Trung Quốc đối với khu vực này.

Để chống lại ảnh hưởng của Trung quốc, năm 2018 Australia đã giới thiệu chương trình “Pacific Step Up” trong đó nhấn mạnh đến nội dung quan tâm nhiều hơn đến “gia đình Thái Bình Dương”. Một quỹ cơ sở hạ tầng trị giá hàng tỷ đồng cũng đã được thành lập. Nhiều người điều này là một dạng đối nghịch với số tiền mà Trung Quốc đang hào phóng phân phối trong khu vực, dưới dạng tín dụng cho vay hoặc viện trợ.

Trung Quốc tăng cường ảnh hưởng ở Thái Bình Dương

Bên cạnh quần đảo Salomon Trung Quốc còn tăng cường hoạt động với Papua-Neuguinea, cuối năm 2020/2021 được biết đảo Daru, một hòn đảo ở eo biển Torres, nút thắt cổ chai giữa Australia và Papua New Guinea, sẽ được phát triển với sự trợ giúp thông qua đầu tư của Trung Quốc. Ví dụ, xây dựng một “khu công nghiệp đa chức năng quy mô lớn về thủy sản”.

Vụ việc này đã cảnh báo cho các nhà chức trách Australia vì không có đội tàu đánh cá thương mại nào được phép hoạt động trong khu vực này. Nghị sĩ Úc Warren Entsch, có khu vực bầu cử bao gồm cả eo biển Torres, đã tự hỏi mình trong một cuộc phỏng vấn tại sao Trung Quốc lại muốn thiết lập một cơ sở ngư nghiệp lớn như vậy ở một nơi “thực sự không có nhiều cá”.

Nhìn vào khu vực cũng thấy Trung Quốc hoàn toàn không chỉ quan tâm đến các khu vực ở phía bắc Australia. Thế giới đang theo dõi với sự lo ngại Trung Quốc đang tăng cường vũ trang cho các đảo nhân tạo đang tranh chấp ở Biển Đông. Đồng thời, trong nhiều năm qua Trung Quốc đã đầu tư một khoản tiền lớn vào khu vực Thái Bình Dương.

Với tiền mặt và các khoản đầu tư Trung Quốc phân phát cho các quốc đảo nghèo khó như Quần đảo Solomon hay Kiribati để lôi kéo họ thành đồng minh. Có tin đồn, năm 2018, Trung Quốc đã tiếp cận Vanuatu để xây dựng một căn cứ quân sự tại đây.

Theo Jim Fanell, cựu giám đốc tình báo Hạm đội Thái Bình Dương Hải quân Hoa Kỳ trong một trả lời phỏng vấn đã tiết lộ, từ lâu giới chuyên gia đã lo ngại Trung Quốc đang ve vãn các đảo quốc ở khu vực này không phải vì lòng tốt mà vì nó là “huyết mạch hoặc điểm tắc nghẽn giữa Mỹ với Úc và New Zealand”./.