Kinh tế Nga suy sụp như thế nào trước các lệnh trừng phạt của phương Tây?

Reuters

Cuộc xâm lược Ukraine của Nga kể từ ngày 24/2 đã kích hoạt các biện pháp trừng phạt sâu rộng của phương Tây vốn tách nước Nga ra khỏi kết cấu tài chính toàn cầu và khiến nền kinh tế Nga chao đảo.

Một tháng sau, đồng rúp của Nga đã mất phần lớn giá trị trong khi các cổ phiếu và trái phiếu của Nga đã bị đưa ra khỏi các chỉ số. Người dân Nga đang hứng chịu nỗi khốn khó kinh tế có khả năng kéo dài trong nhiều năm tới.

Kinh tế khốn khó

Năm 2020, Nga là nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới, theo Ngân hàng Thế giới. Nhưng đến cuối năm nay, Nga có thể xếp hạng không cao hơn thứ 15, dựa trên tỷ giá hối đoái đồng rúp vào cuối tháng 2, theo ông Jim O’Neill, cựu kinh tế gia của Goldman Sachs, người đã đặt ra từ viết tắt BRIC để mô tả 4 nền kinh tế lớn mới nổi là Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc.

Suy thoái dường như là không thể tránh khỏi. Các nhà kinh tế Nga được ngân hàng trung ương hỏi ý kiến dự đoán kinh tế Nga sụt giảm 8% trong năm nay và lạm phát sẽ đạt 20%.

Dự báo của các kinh tế gia nước ngoài thậm chí còn ảm đạm hơn. Viện Tài chính Quốc tế dự đoán mức sụt giảm 15% vào năm 2022, tiếp theo là 3% vào năm 2023.

“Tổng hợp lại, dự báo của chúng tôi có nghĩa là những diễn biến hiện tại sẽ quét sạch những thành tích kinh tế trong gần 15 năm của Nga,” IIF nhận định.

Lạm phát bùng nổ

Kể từ khi nhậm chức vào năm 2013, thành tích lớn nhất của Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga, bà Elvira Nabiullina, là kiềm chế lạm phát từ mức 17% trong năm 2015 xuống chỉ còn trên 2% vào đầu năm 2018. Khi áp lực giá tăng lên trong những tháng sau đại dịch, bà đã thách thức các hãng công nghiệp khi tăng lãi suất tám tháng liên tiếp.

Hồi năm 2014-2015, bà Nabiullina cũng chống lại lời kêu gọi kiểm soát vốn để ngăn chặn dòng vốn chảy ra nước ngoài sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea.

Nhưng những thành tựu đó đã tan tác trong vòng chưa đầy một tháng.

Mức tăng giá hàng năm đã tăng lên 14,5% và sẽ vượt qua 20%, gấp 5 lần mục tiêu. Kỳ vọng lạm phát của các hộ gia đình trong năm tới là trên 18%, mức cao nhất trong vòng 11 năm.

Mặc dù mua sắm hoảng loạn là một phần nguyên nhân, sự suy yếu của đồng rúp có thể khiến giá cả chịu áp lực ở mức cao.

Với dự trữ ngoại hối của Nga bị đóng băng ở nước ngoài, bà Nabiullina buộc phải tăng hơn gấp đôi lãi suất vào ngày 28/2 và đưa ra các biện pháp kiểm soát vốn. Ngân hàng Trung ương Nga hiện dự kiến phải đến năm 2024 lạm phát mới trở lại như mục tiêu.

Bị loại khỏi các chỉ số chứng khoán

Các biện pháp trừng phạt đang buộc các nhà cung cấp chỉ số phải đưa Nga ra khỏi các chỉ số tiêu chuẩn được các nhà đầu tư sử dụng để rót hàng tỷ đô la vào các thị trường mới nổi.

JPMorgan và MSCI nằm trong số những nhà cung cấp đã tuyên bố loại Nga ra khỏi các chỉ số trái phiếu và chứng khoán của họ.

Vị thế của Nga trong các chỉ số này đã bị ảnh hưởng sau loạt lệnh trừng phạt đầu tiên của phương Tây vào năm 2014 và sau đó vào năm 2018, sau vụ đầu độc một cựu điệp viên Nga ở Anh và các cuộc điều tra về cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ hồi năm 2016.

Vào ngày 31/3, sức nặng của Nga đối với gần như tất cả các các nhà cung cấp chỉ số lớn sẽ về 0.

Xếp hạng tín dụng đổ vỡ

Khi quân Nga tràn vào Ukraine, Nga có xếp hạng tín dụng ‘cấp độ đầu tư’ đáng thèm muốn với ba cơ quan xếp hạng tín dụng lớn là S&P Global, Moody’s và Fitch.

Xếp hạng tín dụng này cho phép Nga vay tương đối rẻ và khả năng vỡ nợ quốc gia dường như là viễn cảnh xa vời.

Trong 4 tuần qua, Nga đã hứng chịu mức cắt giảm lớn nhất từng xảy ra đối với điểm tín dụng quốc gia. Bây giờ Nga đang ở dưới chót trên bậc thang xếp hạng, với nguy cơ vỡ nợ hiển hiện.

Đồng rúp mất giá

Một tháng trước, tỷ giá hối đoái trung bình một năm của đồng rúp ở mức 74 rúp ăn một đô la Mỹ. Giao dịch trên các nền tảng khác nhau cho thấy thanh khoản dồi dào và chênh lệch giá mua/giá bán hẹp vốn thường thấy ở tiền tệ của thị trường mới nổi lớn.

Tất cả những điều này đã thay đổi. Với việc Ngân hàng Trung ương Nga mất phần lớn dự trữ ngoại tệ, đồng rúp đã giảm xuống mức thấp kỷ lục với 120 rúp ăn một đô la. Trong giao thương với nước ngoài, nó đã giảm xuống đến 160 rúp ăn một đô la.

Khi thanh khoản cạn kiệt và chênh lệch giá mua/giá bán mở rộng, giá đồng rúp đã trở nên tùy tiện./.