Người viết: Brian Katulis và Peter Juul
Lược dịch: Phạm Nhật Bình
Màn sương chiến tranh vẫn còn dày đặc trong những ngày đầu Nga xâm lăng Ukraine. Nhưng đến nay, mục tiêu tổng quát của Vladimir Putin ở Ukraine đã xuất hiện khá rõ ràng: Loại bỏ chính phủ dân cử của đất nước này và thiết lập một chế độ bù nhìn trung thành với Moscow.
Đó không nhất thiết tất cả đều là sự diệt vong và u ám; Putin luôn luôn có khả năng đáp trả các lệnh trừng phạt kinh tế mà Mỹ và các đối tác Châu Âu đang cùng nhau áp đặt. Nhiều người Nga dũng cảm đã liều mình với nguy cơ có thể bị cầm tù, đã xuống đường biểu tình tại các thành phố lớn như St. Petersburg và Moscow để phản đối cuộc chiến này, cho thấy sự phản đối sâu sắc đối với Putin và hành động của ông ta. Nhưng không chắc những hành động này sẽ làm chệch hướng quyết tâm của Putin trong việc nghiền nát nền dân chủ Ukraine, ít nhất là trong tương lai gần.
Đúng là Nga thiếu sức mạnh kinh tế của Hoa Kỳ hoặc Liên Minh Châu Âu, và việc nước này phụ thuộc quá nhiều vào sản xuất nhiên liệu hóa thạch không phải là điềm báo tốt cho triển vọng tương lai của nước nầy. Thật vậy, các tiểu bang của Mỹ như Texas, New York và California đều có tổng sản phẩm quốc nội lớn hơn của Nga. Nhưng việc Putin sẵn sàng chấp nhận những rủi ro to lớn để theo đuổi các mục tiêu địa chính trị và ý thức hệ của mình đã mang lại cho Nga khả năng sử dụng sức mạnh quân sự đáng kể để gieo rắc hỗn loạn trên toàn thế giới.
Khi thế giới theo dõi và làm rất ít để ngăn chặn thảm họa đang xảy ra ở Ukraine, điều quan trọng là phải theo dõi các tác động lan tỏa mà cuộc xung đột này có thể gây ra. Cuộc chiến của Putin ở Ukraine sẽ có tác động toàn cầu rộng rãi, một tác động sẽ kéo dài chừng nào cuộc khủng hoảng còn diễn ra.
Mười vấn đề toàn cầu cần theo dõi:
1. An ninh năng lượng toàn cầu: Giá dầu đã tăng lên hơn 100 USD/thùng, mức cao nhất kể từ năm 2014. Năm 2020, Nga là nhà sản xuất dầu lớn thứ ba thế giới và nhà sản xuất khí đốt tự nhiên lớn thứ hai. Nga đã thắt chặt nguồn cung cấp khí đốt cho Châu Âu vào mùa đông năm ngoái, gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng ngay khi nước này bắt đầu tập trung quân đội ở biên giới Ukraine.
Thật vậy, nhiều quốc gia Châu Âu phụ thuộc vào khí đốt của Nga để đáp ứng nhu cầu năng lượng của họ, với cả Liên Minh Châu Âu phụ thuộc vào Nga để cung cấp 38% khí đốt tự nhiên của mình. Đó là một phần lý do tại sao quyết định ngừng đường ống dẫn khí Nord Stream 2 của Thủ Tướng Đức Olaf Scholz lại có ý nghĩa quan trọng, và tại sao chính quyền Biden đã cố gắng thuyết phục các nhà sản xuất năng lượng vùng Vịnh tăng sản lượng dầu và khí đốt của họ nhưng không thành công.
2. Nguồn cung cấp lương thực toàn cầu: Cả Nga và Ukraine đều là những nước cung cấp thực phẩm căn bản với số lượng lớn cho thế giới. Và bất kỳ sự gián đoạn nào đối với xuất khẩu nông sản của một trong hai nước có thể khiến giá lương thực tăng vọt ở các quốc gia đang phải đối mặt với các vấn đề kinh tế và chính trị nghiêm trọng, đặc biệt là ở Trung Đông. Ví dụ, Nga là nước xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, với Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập là hai nhà nhập khẩu lúa mì lớn nhất của Nga. Xuất khẩu của Ukraine cũng quan trọng không kém đối với các thị trường ngũ cốc toàn cầu, với khoảng 14 quốc gia – bao gồm Lebanon (55%), Libya (43%), Yemen (22%) và Ai Cập (14%) – dựa vào Ukraine với hơn 10% mức tiêu thụ lúa mì của họ.
3. Chiến tranh mạng: Đây là con chó dường như vẫn chưa sủa: Ngoài một số cuộc tấn công từ chối dịch vụ và phá hủy dữ liệu vào các trang web của chính phủ và khu vực tài chính Ukraine trong tuần này, một số trong số đó đã tràn vào các mạng máy tính của Latvia và Lithuania, Nga dường như chưa tiến hành các cuộc tấn công mạng vào Ukraine, có thể làm tê liệt chính phủ hoặc lực lượng vũ trang của Ukraine. Thượng Nghị Sĩ Mark Warner (Dân Chủ -Virginia) đã cảnh báo rằng các công dân và doanh nghiệp Mỹ rất có thể trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng của Nga và các cuộc tấn công mạng của Nga nhằm vào Hoa Kỳ và các đồng minh có thể khởi động các cơ chế phòng thủ tập thể của NATO. Cộng đồng tình báo và quân đội Hoa Kỳ cũng đã đưa ra cho Tổng Thống Biden các lựa chọn cho các cuộc tấn công mạng “quy mô lớn” nhằm vào các mạng máy tính của Nga, rất có thể là để trả đũa cho bất kỳ cuộc tấn công mạng nào của Nga nhằm vào Hoa Kỳ hoặc các đồng minh NATO của họ.
4. Vũ khí hạt nhân và không phổ biến vũ khí hạt nhân: Trong bài phát biểu trên truyền hình tuyên bố Nga xâm lăng Ukraine, ông Putin không ẩn ý rằng ông sẽ sử dụng vũ khí nguyên tử chống lại bất kỳ quốc gia nào cố gắng can thiệp vào kế hoạch của ông. Ngoại trưởng Pháp đã đáp trả lại, nhắc nhở Putin rằng ông (Putin) “cũng phải hiểu rằng Liên Minh Bắc Đại Tây Dương [NATO] là một liên minh nguyên tử.” Tuy nhiên, bất chấp cuộc chiến ở Ukraine, các nhà ngoại giao Mỹ, Châu Âu và Nga dường như đã gần khôi phục lại thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với Iran mà chính quyền Trump đã rút ra bốn năm trước. Với ước tính khoảng 1.458 đầu đạn được triển khai, Nga có nhiều vũ khí nguyên tử chiến lược hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Hoa Kỳ đứng thứ hai với 1.389 vũ khí hạt nguyên tử được triển khai trong khi các thành viên NATO là Pháp và Anh sở hữu lần lượt 290 và 225 quả bom nguyên tử.
5. Khoáng sản quan trọng: Nga là nước cung cấp chính các khoáng sản quan trọng như nhôm, titan và niken (Ni) cho thị trường toàn cầu. Các thị trường tương lai ở Châu Á đã chứng kiến sự gia tăng giá của các mặt hàng này, mặc dù Hoa Kỳ và các đồng minh dường như không nhắm vào các ngành này để trừng phạt. Nga không chiếm ưu thế trong việc cung cấp hầu hết các loại khoáng sản quan trọng trên toàn cầu, nhưng nước này đóng một vai trò quan trọng trên thị trường và một công ty của Nga khai thác hầu hết palladium (một kim loại trong nhóm platin) trên thế giới. Nguồn cung ứng các loại khoáng sản này trên thị trường toàn cầu giảm có thể dẫn đến giá gốc cao hơn đối với hàng hóa cần đến chúng, ngay cả khi bản thân các loại khoáng sản này có nguồn gốc từ nơi khác.
6. Trung Quốc và Châu Á: Sau khi cố gắng vượt qua rào cản giữa việc lôi kéo một chế độ độc tài cùng loại, với mong muốn không làm tổn hại thêm quan hệ với Hoa Kỳ và chủ quyền quốc gia, Trung Quốc đã ra mặt ủng hộ việc Nga xâm lược Ukraine và đổ lỗi cho Hoa Kỳ về cuộc chiến. Các đồng minh của Mỹ ở Châu Á cũng đã theo dõi chặt chẽ cuộc xâm lược, với Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia đang nhanh chóng áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Moscow sau hành động gây hấn với Ukraine. Ngoài ra, với sự hợp tác của Hoa Kỳ, Singapore, Đài Loan và Nhật Bản dường như sẽ cắt nguồn cung cấp chất bán dẫn cho Nga.
7. Di cư toàn cầu và dòng người tị nạn: Người tị nạn Ukraine đã bắt đầu vượt qua biên giới phía Tây của nước nầy với các thành viên NATO là Ba Lan, Hungary, Slovakia và Romania. Các chính phủ và các nhóm viện trợ ước tính rằng cuộc xâm lược của Nga có thể khiến hàng triệu người phải chạy trốn khỏi Ukraine. Quân đội Hoa Kỳ được triển khai đến Ba Lan chờ đợi sự giúp đỡ những người tị nạn này, trong khi các viên chức Đức cũng cam kết sẽ giúp đỡ. Những người Ukraine này sẽ góp mặt cùng với khoảng 26,6 triệu người tị nạn trên toàn thế giới, những người đã rời bỏ nhà cửa của họ.
8. Tăng chi tiêu quốc phòng: Hoa Kỳ và các đồng minh NATO có thể tăng chi tiêu quốc phòng để đối phó với cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine. Trong năm nay, Quốc Hội Mỹ đã cho phép chi tiêu quốc phòng cao hơn khoảng 25 tỷ đô la so với mức mà chính quyền Biden yêu cầu và người đứng đầu quân đội Đức đã lên mạng xã hội để phản đối kịch liệt việc chi tiêu quốc phòng thấp của Đức, theo quan điểm của ông, khiến Đức không thể cung cấp hỗ trợ quân sự đầy đủ cho NATO. Đó không phải là điều chắc chắn, nhưng nhu cầu bảo vệ sườn phía đông của NATO rất có thể khiến các thành viên Châu Âu của liên minh tăng cường chi tiêu quân sự của họ.
9. Tài chánh toàn cầu: Tổng Thống Biden đã áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với cái mà Bộ Tài Chính gọi là “tất cả các tổ chức tài chánh lớn nhất của Nga,” bao gồm hai ngân hàng lớn nhất của nước nầy và “gần 80% tổng tài sản ngân hàng ở Nga.” Nó cũng trừng phạt một số giới thân cận của Putin trong lĩnh vực tài chính cùng với con cái trưởng thành của các “cộng sự” cấp cao của Putin. Vương Quốc Anh cũng áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các ngân hàng Nga, trong khi EU đóng băng tài sản của Nga và chặn việc Moscow tiếp cận thị trường tài chính Châu Âu. Hơn nữa, EU hiện nay có vẻ sẽ đóng băng tài sản cá nhân của Putin và Ngoại Trưởng Sergei Lavrov.
10. Không gian: Tháng Mười Một năm ngoái, quân đội Nga đã bắn hạ một trong những vệ tinh của chính họ trên quỹ đạo và tạo ra một mảnh vỡ đe dọa tính mạng của các phi hành gia trên Trạm Vũ Trụ Quốc Tế. Cho đến nay, Moscow đã không cố gắng vô hiệu hóa hoặc phá hủy các vệ tinh của Mỹ hoặc các đồng minh khác trên quỹ đạo, nhưng họ đã chứng tỏ khả năng làm được điều đó. Tổng Thống Biden cũng tuyên bố rằng một mục đích của các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ và đồng minh đối với Nga để đáp trả cuộc xâm lược của họ vào Ukraine sẽ là “làm suy giảm ngành công nghiệp hàng không vũ trụ của họ, bao gồm cả chương trình không gian của họ.” Vẫn chưa rõ điều này có nghĩa chính xác hay trên thực tế, nhưng NASA và đối tác Nga phụ thuộc vào nhau để duy trì hoạt động của Trạm Vũ Trụ Quốc Tế.
Kết luận
Vẫn còn quá sớm để nói cuộc chiến của Putin ở Ukraine sẽ có những ảnh hưởng gì đối với mười vấn đề quan trọng được xác định ở đây. Ví dụ, thị trường Hoa Kỳ và Châu Âu dường như đã vượt qua được cú sốc ban đầu của cuộc xâm lược. Nhưng khi xung đột kéo dài, những mối nguy hiểm đối với nền kinh tế toàn cầu và các nhu cầu an ninh căn bản của con người như lương thực và năng lượng sẽ ngày càng lớn. Hiện tại, một con tàu chở hàng do một công ty nông nghiệp lớn của Mỹ thuê đã bị trúng tên lửa khi nó rời một cảng của Ukraine trên Biển Đen.
Những vấn đề này có thể được giải quyết trong trung và dài hạn. Trong bức tranh lớn hơn, Hoa Kỳ và các đồng minh của họ có thể sẽ tiến xa hơn và nhanh hơn khỏi những vướng mắc kinh tế hiện tại của họ với những nước như Trung Quốc và Nga.
Thiệt hại lớn nhất sẽ xảy ra đối với chính người dân Ukraine, họ buộc phải gánh chịu gánh nặng của thói tự mãn và bất an của một nhà độc tài già cỗi. Hơn nữa, nền tự do trên thế giới sẽ bị giáng một đòn mạnh khi một chế độ chuyên quyền thối nát tàn nhẫn bóp chết một nền dân chủ đầy khát vọng chỉ vì nó muốn tự lựa chọn số phận của mình.
Ở Hoa Kỳ, những gì đã xảy ra ở Ukraine và những gì có thể sẽ diễn ra trong vài tuần tới đã làm cho nhiều khẩu hiệu và ý tưởng mà chính quyền Biden và các đồng minh đưa ra trở nên không còn hợp thời. Chẳng hạn lời thề đặt “ngoại giao lên trên hết,” nghe có vẻ vừa nguyên tắc vừa bất lực sau thất bại trong nhiều tuần của nỗ lực ngoại giao nhằm ngăn chặn cuộc chiến của Putin ở Ukraine.
Vẫn chưa có điểm rõ ràng cho chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ để hầu hết người Mỹ thấy hấp dẫn. Chính sách đối ngoại của Biden đã không thắng được dư luận Mỹ trước chiến tranh Ukraine – và thật khó để thấy điều này sớm thay đổi. Không ai nên ghen tị với những người viết bài phát biểu thông điệp liên bang cho Tổng Thống Biden vào tuần tới khi họ phải đối mặt với một nhiệm vụ khó khăn là làm phù hợp luận điệu chính sách đối ngoại của chính quyền với thực tế nghiệt ngã đang diễn ra ở Ukraine.
Các sự kiện của tháng này là một lời cảnh tỉnh để chúng ta xem xét cuộc cạnh tranh giữa các nền dân chủ và các chế độ độc tài một cách nghiêm túc hơn cho đến nay. Các hội nghị thượng đỉnh vì dân chủ như hội nghị do Biden tổ chức cách đây vài tháng là rất tốt, nhưng tất cả các cuộc nói chuyện đều không mang lại kết quả gì khi nói đến việc bảo vệ một nền dân chủ không hoàn hảo như Ukraine trước sự xâm lược của một chế độ độc tài láng giềng.
Nước Mỹ cần có những phản ứng mạnh mẽ và mạnh mẽ hơn nữa khi một nền dân chủ đồng minh đang bị buộc phải chiến đấu một mình chống lại sự xâm lăng của một nước láng giềng chuyên quyền vì sự sống còn của đất nước mình.
Nguồn: “What Happens in Ukraine Doesn’t Stay in Ukraine – 10 global issues to watch as Russia’s war unfolds“, Brian Katulis and Peter Juul, The Liberal Patriot, 25/2/2022
Leave a Comment