Khu thương mại tự do: phiên bản 2021 của dự luật đặc khu?

Triệu Tử Long – (VNTB) – “Nếu không quản lý tốt sẽ ảnh hưởng tới sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, cạnh tranh không lành mạnh làm ảnh hưởng tới uy tín quốc gia”.

***

Chiều 11-10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục họp phiên thứ tư để cho ý kiến vào dự thảo nghị quyết về cơ chế đặc thù cho một số địa phương, trong đó có Hải Phòng.

Trình bày báo cáo tóm tắt dự thảo nghị quyết của Chính phủ về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh tính cần thiết khi Hải Phòng là thành phố trực thuộc Trung ương lớn thứ 3 cả nước, và là một cực tăng trưởng trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, khu thương mại tự do chưa được áp dụng ở Việt Nam, các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành cũng chưa đề cập đến khái niệm này. “Nhưng qua nghiên cứu một số khu thương mại tự do thành công trên thế giới, việc hình thành khu thương mại tự do là một yêu cầu tất yếu”, ông Dũng nói và dẫn chứng sự phát triển mạnh mẽ của các khu thương mại tự do ở UAE, Singapore và Trung Quốc.

Báo chí cho biết, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đánh giá quy định như dự thảo nghị quyết là chưa ổn. Ông cảnh báo nếu không quản lý tốt sẽ ảnh hưởng tới sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, cạnh tranh không lành mạnh làm ảnh hưởng tới uy tín quốc gia.

Theo một tài liệu của Sở Ngoại vụ tỉnh Tiền Giang, thì trong vấn đề khu thương mại tự do mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra, cần lưu ý là phía Trung Quốc đã lấy tư tưởng Tập Cận Bình về cái gọi là “Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc thời đại mới” làm chỉ đạo cho việc việc xây dựng khu thí điểm thương mại tự do của đất nước này.

“Trong một diễn biến khác, các chuyên gia cho rằng việc thành lập Khu thí điểm thương mại tự do cũng chưa thật sự hiệu quả. Bài học ở tỉnh Đại Liên là minh chứng. Quyết tâm thu hút nhà đầu tư nước ngoài đến với thành phố cảng Đại Liên miền Nam Trung Quốc được thể hiện rõ ràng qua tấm bảng “Chỉ được nói có, không được phép nói không” treo tại trung tâm dịch vụ doanh nghiệp của chính quyền địa phương.

Nhân viên được khuyến khích xử lý hồ sơ đăng ký kinh doanh nhằm đưa khu thí điểm mậu dịch tự do được nhà nước công nhận từ tháng 3-2017 trở thành một cảng quốc tế thân thiện với doanh nghiệp và nhà đầu tư, có thể đóng vai trò trung tâm trong nền kinh tế khu vực. Thế nhưng cho đến nay thì mọi việc không hề như kỳ vọng” – trích báo cáo “6 khu thí điểm thương mại tự do tại 6 tỉnh Trung Quốc vừa được thành lập” của Sở Ngoại vụ tỉnh Tiền Giang.

Về lý thuyết ngoại thương, thì khu thương mại tự do không phải là gì mới mẻ như lời của Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng.

Sinh viên chuyên ngành logistics được dạy rằng khu thương mại tự do (FTZ, free trade zone) và kho ngoại quan có sự tương đồng. FTZs là một khu vực kinh tế đặc biệt. Đây là khu vực địa lý nơi hàng có thể được đem đến, xử lý, chế biến, chia tách, đóng gói, gia công, chế biến theo quy định hải quan cụ thể. Các khu thương mại tự do thường được tổ chức xung quanh các cảng biển chính, sân bay quốc tế và biên giới quốc gia – những vùng có nhiều lợi thế về thương mại.

Theo quy định của FTZs, thuế xuất nhập khẩu là không bắt buộc đối với hàng hóa nước ngoài, trừ khi và cho đến khi nó nhập vào lãnh thổ để tiêu dùng trong nước. Tại thời điểm đó, nhà nhập khẩu nói chung có quyền chọn trả thuế ở mức nguyên liệu nước ngoài ban đầu hoặc sản phẩm hoàn chỉnh.

Một số ưu điểm nổi bật của việc sử dụng FTZs bao gồm:

– Trong khu vực FTZs, hàng hóa không phải chịu thuế xuất nhập khẩu. Hàng hóa chỉ phải chịu thuế khi được chuyển sang khu vực hàng hóa tiêu dùng trong nước. Miễn thuế xuất khẩu khi xuất khẩu hàng hóa ra khỏi khu vực FTZs.

– Cải thiện tuân thủ, theo dõi hàng tồn kho và kiểm soát chất lượng. Hàng hóa có thể được lưu trữ trong FTZs vô thời hạn, dù là có hay không phải chịu thuế.

Cái khác của khu thương mại tự do thường là một khu vực khá rộng lớn, trong đó bao gồm nhiều doanh nghiệp hoạt động với các chức năng khác nhau, trong khi đó kho ngoại quan có diện tích hạn chế hơn, và chỉ do 1 doanh nghiệp sở hữu. Còn giống nhau ở đây là hàng hóa ra vào đều chịu sự kiểm soát của lực lượng hải quan.

Trở lại với đề xuất thí điểm thành lập khu thương mại tự do ở thành phố Hải Phòng, có ý kiến ngờ vực đây chỉ là một phiên bản 2021 của Dự án Luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc (còn gọi là Dự luật đặc khu), dưới thời chính phủ Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ở năm 2018.

T.T.L.