Anh Quốc hoãn chích liều vaccine lần 2, tập trung chích nhiều người cho chích lần 1

Huynh Wynn Tran

Hôm 30.12.2020, chính phủ Anh Quốc quyết định hoãn chích vaccine Covid-19 liều thứ 2 cách liều thứ 1 lên đến 12 tuần thay vì 3 tuần như đã lên lịch (1). Thay vào đó, chính phủ sẽ dùng vaccine cho liều 2 để dành chích liều 1 cho càng nhiều người càng tốt.

Bài viết này phân tích đây có thể là một quyết định sáng suốt nhưng cũng có thể là một quyết định nguy hiểm

# Vì sao cần chích vaccine Covid-19 liều thứ 2?

– Cac nghiên cứu từ Pfizer (2)(3) chỉ ra liều thứ 2 là liều giúp hệ miễn dịch tăng khả năng nhận biết, “nhớ dai”, và tăng cường kháng thể. Vì vậy, hiệu quả khi kết hợp hai liều lên đến 95% (CI = 90.3% – 97.6%) trong việc ngăn ngừa mắc bệnh Covid-19 chỉ có 52% khi chỉ dùng 1 liều đầu tiên (CI = 29.5%- 68.4%).

– Cách đơn giản mà tôi dùng để giải thích chích vaccine 2 liều là cách chúng ta sơn hay vẽ tranh. Vaccine liều đầu tiên như là lớp sơn định hình (priming) và lớp sơn thứ 2 dùng để tạo màu sắc rõ ràng.

# Quyết định sáng suốt hay rủi ro?

– Mục tiêu cuối cùng khi chích vaccine là giảm khả năng bệnh nhân bị nhập viện và tử vong dựa trên toàn thể cộng đồng.

– Để hình dung được và mất của quyết định này, chúng ta thử phân tích 200 người mắc bệnh Covid-19 (thuộc nhóm rủi ro cao) và chúng ta có 200 mũi vaccine Covid-19.

– Các thống kê cho thấy khoảng 20% bệnh nhân mắc Covid-19 sẽ nhập viện, và khoảng 5% sẽ cần chữa trong ICU (4). Dựa vào thống kê thì cứ 100 bệnh nhân mắc Covid-19, khoảng 20 người sẽ cần nhập viện và 5 người cần ICU.

– Nếu chúng ta chích đủ 2 liều cho 100 người (trong 200 người mắc Covid-19), với hiệu quả 95% thì chúng ta có thể giảm được khoảng 95% khả năng nhập viện (của 20 người), hay chỉ còn khoảng 2 người nhập viện và cần ICU. Cộng thêm 20 người cần nhập viện từ 100 người không chích vaccine, chúng ta có khoảng 22 người nhập viện nếu chỉ chích vaccine cho 100 người trong số 200 người.

– Nếu chích vaccine 1 liều cho tất cả 200 người, với hiệu quả 50% giảm được khả năng nhập viện thì sẽ có khoảng 20 người nhập viện (thay vì 40 người).

– Như vậy, chích 1 liều vaccine Covid-19 cho tất cả 200 người rủi ro cao có thể giảm 2 người nhập viện so với chích 2 mũi cho 100 người trong số 200 người.

Vấn đề là chúng ta đang ước tính dùng chỉ số hiệu quả trung bình trong khi hiệu quả thật sự khi chích chỉ 1 liều vaccine dao động trong khoảng 29.5%-68.4%. Bệnh nhân chích 1 mũi có thể hiệu quả thấp khoảng 30%, trong trường hợp đó thì chích vaccine 1 liều chẳng những sẽ không giảm số người nhập viện mà còn làm tình hình tệ hơn.

Ngược lại, nếu chích 1 mũi có hiệu quả trên 60% thì có thể giảm được nhiều người nhập viện hơn.

– Một điểm quan trọng khác của vaccine là có thể giảm khả năng truyền bệnh (mặc dù chưa có bằng chứng) do giảm lượng virus thông qua các kháng thể đặc hiệu. Vì vậy, chích càng nhiều người thì vaccine sẽ càng có hiệu quả hơn. Có lẽ đây là một trong những lý do khiến chính phủ Anh chọn chích 1 liều trước cho nhiều người trong khi đợi có thêm nhiều vaccine sau này để chích đủ 2 lượt.

# Không có quyết định nào dễ dàng trong đại dịch

– Trong đại dịch, khi số lượng bệnh nhân tăng hằng ngày và các nguồn lực y tế giới hạn, ví dụ như số lượng giường bệnh, số lượng BS và y tá chữa trị có giới hạn thì bất kỳ quyết định nào cũng không dễ dàng.

– Một ví dụ đơn giản là ai sẽ được chữa trong ICU và ai sẽ không được chữa khi có quá nhiều bệnh nhân cần giường ICU và chỉ số số giường nhất định. Các bệnh viện tại Mỹ thường có hệ thống thang điểm để đánh giá rủi ro và phân bệnh và dựa vào đó để chọn giường

– Vì vậy, khó thể áp dụng các quy tắc thường ngày trong y khoa vào các quyết định quan trọng trong đại dịch. Quyết định của chính phủ Anh có đúng hay không? chúng ta còn phải chờ xem./.

Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ

1. https://www.gov.uk/…/statement-from-the-uk-chief…
2. https://www.bmj.com/content/371/bmj.m4826
3. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2034577?query=RP
4. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6915e3.htm