Luật an ninh Hồng Kông là gì và tại sao Trung quốc muốn nó?

Timothy Trinh|

Các nhà ủng hộ dân chủ Hồng Kông đã đồng loạt phản đối động thái của Trung Quốc muốn áp đặt Luật an ninh quốc gia (Security Law) để tước đoạt quyền tự trị quý giá của thành phố.

Những cuộc xuống đường diễn ra hôm nay (24.5.2020) với hàng ngàn người Hồng Kông bất chấp sự đàn áp, bạo lực và khói cay của cảnh sát.

Luật này thực sự có ý nghĩa gì?

Sau khi Vương quốc Anh trao trả Hồng Kông trở lại cho Trung Quốc vào năm 1997, Trung Quốc cam kết sẽ đảm bảo Hồng Kông có quyền tự trị cao và một cơ quan tư pháp độc lập trong thời gian 50 năm theo mô hình chính trị có tên là “một quốc gia, hai hệ thống”. Từ đó, hệ thống chính trị của Hồng Kông đã sinh hoạt dựa trên bộ Luật Cơ bản (Basic Law) như là một hiến pháp nhỏ của thành phố này.

Tuy nhiên, bộ Luật Cơ bản này có một điều khoản rất nhạy cảm đối với người Hồng Kông, nhất là các nhà hoạt động dân chủ.

Đó là điều 23, mà theo đó Đặc khu hành chính Hồng Kông “sẽ tự mình ban hành luật cấm mọi hành vi phản quốc, ly khai, xúi giục, lật đổ Chính quyền Nhân dân Trung ương (Trung Quốc), hoặc đánh cắp bí mật nhà nước, cấm các tổ chức chính trị nước ngoài hoặc các cơ quan chính trị nước ngoài tiến hành các hoạt động chính trị trong Khu vực và cấm các tổ chức chính trị hoặc cơ quan của Khu vực thiết lập quan hệ với các tổ chức hoặc cơ quan chính trị nước ngoài.”

Một đạo luật nhạy cảm như vậy đã không thể thông qua bởi cơ quan lập pháp Hồng Kông kể từ năm 1997.

Khi dự luật an ninh được đệ trình vào năm 2003, ước tính có đến 500.000 người đã xuống đường phản đối vào ngày 1 tháng 7 năm 2003. Cuộc biểu tình lớn nhất mà thành phố đã thấy kể từ khi được bàn giao từ Vương quốc Anh. Dự luật cuối cùng đã được hoãn lại.

Tại sao Trung Quốc lại muốn nó ngay bây giờ?

Trung Quốc muốn nó bây giờ chỉ vì lãnh đạo đang đối đầu với quá nhiều nguy cơ trước mắt, trở nên nóng nảy, không thể chờ đợi chính quyền Hồng Kông ban hành đạo luật an ninh một cách nhanh chóng kịp thời.

Nhà cầm quyền Bắc Kinh biết rõ họ sẽ không thể có được một đạo luật an ninh theo ý của họ (chiếu theo Điều 23 của Luật Cơ bản) thông qua bởi Hội đồng Lập pháp Hồng Kông. Bắc Kinh đang cần triệt hạ các cơ sở chống đối Trung Quốc hiện hoạt động tại Hồng Kông, trong lúc tình trạng thế giới bất mãn chế độ cộng sản Hoa Lục ngày càng gia tăng theo số lượng tử vong bởi đại dịch Corona Vũ Hán.

Đây là cách trực tiếp mà Bắc Kinh có thể nhanh chóng áp đặt luật an ninh quốc gia để kiềm chế sự nổi dậy của Hồng Kông.

Tại sao nó là một vấn đề lớn?

Các nhà phê bình cho rằng sự ra đời của luật an ninh Hồng Kông sẽ giết chết mô hình chính trị độc đáo của Hồng Kông.

Một động thái cho phép Bắc Kinh soạn thảo một bộ luật an ninh Hồng Kông đã được đưa ra trước Đại hội đại biểu Nhân dân toàn quốc (NPC), cơ quan lập pháp Trung Quốc, trong cuộc họp thường niên tại Bắc Kinh vào thứ Sáu vừa qua.

Nhà cầm quyền Trung Quốc cho biết đạo luật an ninh này sẽ không cần thông qua cơ quan lập pháp Hồng Kông.

“An ninh quốc gia là nền tảng cho sự ổn định của đất nước”, người phát ngôn của NPC Zhang Yesui lập luận. “Bảo vệ an ninh quốc gia phục vụ lợi ích cơ bản của tất cả người dân Trung Quốc, bao gồm cả đồng bào Hồng Kông của chúng tôi.”

Động thái của Trung Quốc đã làm dấy lên sự phẫn nộ từ các nhà hoạt động dân chủ Hồng Kông. Hành động lần này cho thấy Bắc Kinh từ bỏ những lời hứa khi lấy lại thuộc địa cũ của Vương quốc Anh vào năm 1997, và chối bỏ mọi cam kết sẽ đảm bảo Hồng Kông có quyền tự trị cao và một cơ quan tư pháp độc lập trong thời gian 50 năm theo mô hình chính trị có tên là “một quốc gia, hai hệ thống”.

Những lời hứa và cam kết chính thức của tập đoàn cộng sản Trung Quốc trở thành rác rưởi sau khi Bắc Kinh trực tiếp đưa ra đạo luật an ninh Hồng Kông mà không cần thông qua cơ quan lập pháp Hồng Kông. Tất nhiên mục tiêu là nhắm vào việc buộc tội, giam giữ và trấn áp những người bất đồng chính kiến trong thành phố.

Nhà lập pháp dân chủ Dennis Kwok nói với báo Time: “Đây là sự kết thúc của Hồng Kông. Đây là sự kết thúc của “một quốc gia, hai hệ thống”. Đừng nhầm lẫn về điều đó.”

Phản ứng thế giới ra sao?

Bất chấp sự trả đũa của Trung Quốc trong thời gian gần đây, chính phủ Úc đã hợp tác với Vương quốc Anh và Canada, mô tả kế hoạch của Bắc Kinh áp đặt luật an ninh quốc gia nghiêm ngặt đối với Hồng Kông sẽ làm suy yếu quyền tự trị của thành phố.

Ngoại trưởng Úc Marise Payne, Ngoại trưởng Anh Dominic Raab và Ngoại trưởng Canada Francois-Philippe Champagne cùng lên tiếng chỉ trích kế hoạch của Trung Quốc.

“Tuyên bố chung ràng buộc về mặt pháp lý, được ký bởi Trung Quốc và Vương quốc Anh, quy định rằng Hồng Kông sẽ có quyền tự trị cao,” ba bộ trưởng nói. “Nó cũng quy định rằng các quyền và tự do, bao gồm cả quyền của con người, của báo chí, của hội họp, của hiệp hội và những quyền khác, sẽ được đảm bảo bởi luật pháp ở Hồng Kông và các điều khoản của hai công ước về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc vẫn còn hiệu lực.”

Bộ ba phản đối Trung Quốc “làm luật như vậy nhân danh Hồng Kông, mà không có sự tham gia trực tiếp của người dân, cơ quan lập pháp hoặc tư pháp,” của người Hồng Kông.

Tối thứ Năm vừa qua, Hoa Kỳ đã đưa ra một cảnh báo nghiêm khắc đối với Trung Quốc về việc áp đặt luật pháp đối với Hồng Kông, nói rằng mức độ tự trị cao và tôn trọng nhân quyền là chìa khóa để duy trì những ưu đãi đặc biệt mà Hoa Kỳ đã dành riêng cho Hồng Kông.

Người Đà Lạt Xưa
May 24, 2020.