Vụ án Hồ Duy Hải đánh thức lương tâm toàn xã hội

     Trong lịch sử tố tụng của chế độ cộng sản Việt Nam, có lẽ chưa từng có vụ án nào nhận được sự quan tâm như vụ án Hồ Duy Hải. Sự đặc biệt của vụ án từ việc thời gian tố tụng kéo dài do gia đình kêu oan, với sự trợ giúp của các luật sư, nhà báo trong hệ thống, cộng đồng mạng… và những may mắn bất ngờ vào phút chót khiến cho vụ án càng được quan tâm, mổ xẻ và bình luận. Vụ án Hồ Duy Hải đã xóa nhòa ranh giới giữa cộng đồng phản biện và những người quan tâm, lên tiếng ngay trong chính hệ thống đảng và nhà nước. Tất cả chỉ còn lại tiếng nói của lương tâm, của lòng xót thương đối với người bị án oan khuất.

Về diễn biến, sự thật của vụ án, những ai quan tâm chịu khó tìm đọc các thông tin được chia sẻ trên mạng xã hội đều không còn nghi ngờ gì nữa. Hồ Duy Hải bị khép tội chỉ với những lời khai, nhưng lời nhận tội mà không có bất cứ một tang vật, vật chứng nào để chứng minh cho lời khai đó. Trong khi, xã hội đã phát hiện ra không biết bao nhiêu trường hợp bị cáo nhận tội để tránh bị tra tấn, không chịu nổi những đòn tra tấn của lực lượng điều tra như các vụ án Nguyễn Thanh Chấn, Hàn Đức Long, Huỳnh Văn Nén…

Lương tâm của xã hội được đánh thức trong vụ án này trước hết bởi tấm lòng người mẹ. Bà Nguyễn Thị Loan, mẹ của tử tù Hồ Duy Hải đã dốc toàn bộ tài sản, nước mắt và sức lực của mình và gia đình trong việc kêu oan cho con trai mình. Tôi còn nhớ trong kỷ niệm ngày Quốc tế Nhân quyền được Hội Anh Em Dân Chủ tổ chức vào ngày 10/12/2015 tại Hà Nội, mẹ của Hồ Duy Hải đã xin được lên diễn đàn kêu oan cho con trai mình. Hình ảnh người mẹ tử tù nói khản hết cả tiếng, không nghe rõ nhờ mọi người cứu giúp con trai vẫn đọng mãi trong tâm trí tôi. Bất cứ một cơ hội nào nhỏ nhất, có thể kêu oan cho con trai đều được người mẹ thực hiện, dù đó là ai, dù ở trong nam hay ngoài bắc, trong nước hay nước ngoài… Chính tấm lòng người mẹ tử tù Hồ Duy Hải đã cảm động tới trời đất, đưa tới những may mắn bất ngờ vào phút chót giúp vụ án kéo dài cho tới tận ngày hôm nay và có hi vọng lật lại kết quả vụ án.

Sự phẫn nộ và lên tiếng của dư luận xã hội còn do những vi phạm trầm trọng của quá trình điều tra vụ án, của quy trình xét xử, luận tội. Việc xóa bỏ những vật chứng, bỏ qua dấu vân tay ở hiện trường, bỏ qua các nghi can ban đầu… cùng với những tình tiết mới được phát hiện, như việc cắt cổ nạn nhân do người thuận tay trái thực hiện trong khi Hồ Duy Hải thuận tay phải, thời gian Hồ Duy Hải từ hiệu cầm đồ về nhà đổi xe và đến bưu điện Cầu Voi theo hồ sơ vụ án thì Hải phải sử dụng tên lửa để di chuyển mới khớp với các sự kiện diễn ra. Sự vi phạm trong quá trình tố tụng khiến cho những luật sư có lương tâm, những người hiểu biết không thể không lên tiếng. Tất cả đều bất bình với cách thức điều tra, xét xử vô pháp vô luân của hai cấp tòa án sơ thẩm và phúc thẩm. Tới phiên Giám đốc thẩm, việc phủ định của tòa án về các kháng nghị của Viện kiểm sát càng làm rõ sự ngu xuẩn của các thẩm phán tham gia, cũng như chủ trương bao che cho các cấp tòa trước đó. Phiên tòa Giám đốc thẩm đã làm bùng nổ sự giận dữ của những người có lương tâm quan tâm tới vụ án này.

Cùng với sự lên tiếng của dư luận, cộng đồng mạng, vụ án Hồ Duy Hải còn may mắn có được sự ủng hộ, lên tiếng của những người có lương tâm ngay trong hệ thống. Đó là các luật sư đoàn, các báo chính thống, và đặc biệt, một số đại biểu Quốc hội cũng như Ủy ban Tư pháp của Quốc hội quan tâm và đứng về phía sự thật, bảo vệ công lý. Sự lên tiếng của các Đại biểu quốc hội, của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội mới chính là những tiếng nói có trọng lượng cho các diễn biến tiếp theo của vụ kỳ án này.

Nếu chúng ta để ý và so sánh, với các phiên tòa trong chế độ cộng sản, thông thường Viện kiểm sát và Tòa án luôn có sự thống nhất, và thường là có sự bàn bạc thảo luận trước về kết quả phiên tòa. Càng những vụ án có ảnh hưởng chính trị, thì sự thống nhất giữa Viện Kiểm sát và Tòa án càng  cao và rõ ràng. Tuy nhiên, vụ án Giám đốc thẩm Hồ Duy Hải này, chúng ta chứng kiến một ngoại lệ. Trong khi Viện Kiểm sát kháng nghị điều tra lại 6 vấn đề, Tòa Giám đốc thẩm bác bỏ hết, ngoài ra còn đưa ra một quyết định để biểu quyết, đó là việc kháng nghị của Viện Kiểm sát là không đúng pháp luật! Một sự kiện chưa từng có! Điều này chứng tỏ đang có sự đấu đá lẫn nhau ở cấp cao nhất khiến cho không có sự đồng thuận, thống nhất giữa Viện kiểm sát và Tòa án trong một vụ án cực kỳ quan trọng. Đây cũng là một hi vọng cho tiến trình tiếp theo của vụ án.

Sự quan tâm của dư luận và cộng đồng mạng trên cơ sở những sự thật được phơi bày chính là lương tâm của xã hội được đánh thức. Vẫn còn một sự tranh đấu quyết liệt ở phía trước chúng ta mới biết được số phận của vụ án và số phận của tử tù Hồ Duy Hải. Nhưng thông qua vụ án này, chúng ta cũng thấy được, người dân quan tâm tới vụ án cũng chính là quan tâm tới sự thật, công lý và tương lai của chính mình. Với sự quan tâm đặc biệt của dư luận, cùng với những sai phạm được mổ xẻ, những bằng chứng mới được đưa ra, chúng ta hi vọng công lý sẽ được thực thi trong vụ án kỳ lạ này. Tất cả chúng ta hãy cùng chờ đợi và hi vọng./.

Hà Nội, ngày 18/5/2020

N.V.B