Think Tank Việt Nam?

Phạm Nhật Bình – Web Việt Tân

Sự hưng thịnh hay mức độ thành công của một quốc gia phần lớn tuỳ thuộc vào các nhà hoạch định chính sách đúng đắn và khả năng thực hiện của bộ máy điều hành, quản lý của nhà nước. Nhưng để có được quyết sách tốt nhất, ngoài kiến thức trong nghiên cứu sáng tạo của chính những người trong chính phủ, sự đóng góp của những bộ óc bên ngoài cũng thật cần thiết.

Trong thời đại ngày nay, đối với các quốc gia phát triển hay đang phát triển, sự xuất hiện của những trung tâm gọi là Think Tank không phải là điều mới lạ hay hiếm hoi. Đó là những tổ chức hay cơ quan hầu hết không thuộc chính quyền, tập họp một số học giả làm công việc nghiên cứu, đưa ra những ý tưởng mới có tính chiến lược mà giá trị có thể ảnh hưởng kéo dài hàng thập niên sau.

Think Tank giúp cho chính quyền hay các công ty, xí nghiệp lớn vạch ra hướng đi sao cho phù hợp với tình hình đất nước và nhu cầu phát triển thích hợp với thời đại mới. Nói một cách nôm na, Think Tank là những bộ óc chiến lược chuyên tìm tòi, suy nghĩ, ngày đêm tiếp cận với thế giới chung quanh để biết người ta đang làm gì, nghĩ gì, tiến bộ ra sao. Từ đó họ sẽ tìm ra những đường lối, biện pháp mà nếu áp dụng đúng đắn có thể hội nhập vào sự phát triển chung của thế giới, và nâng cao vị thế đất nước. Tính cách chiến lược của những đường lối ấy càng được nhân lên khi có những lãnh đạo chính phủ dám thực hiện bằng tất cả tâm huyết phục vụ của người cầm quyền.

Hiện nay Hoa Kỳ là quốc gia có nhiều Think Tank nhất trên thế giới mà giá trị đóng góp không thể chối cãi trong lãnh vực nghiên cứu, tư vấn từ kinh tế, ngoại giao đến quân sự có tầm ảnh hưởng khắp nơi. Điển hình như Brookings Institution hay Rand Corporation và Carnegie Endowment for International Peace.

Tại Việt Nam trong vòng 10 năm gần đây, nghe nói nhà nước cộng sản cũng có thành lập gần 10 Think Tank, có thể gọi là Viện nghiên cứu nhưng nằm trong tầm mức của một nước nhỏ. Có thể kể ra như Viện Nghiên cứu quản lý Trung ương (CIEM) trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Học viện Ngoại giao Việt Nam (DAV), Viện Kinh tế và Chính trị thế giới (IWEP)…

Dưới thời Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Phan Văn Khải còn có Ban nghiên cứu của thủ tướng hoạt động như một tổ tư vấn về chính sách, kết quả cũng rất hạn chế do rào cản của thế lực đảng và tư duy bó hẹp của chính người làm công tác nghiên cứu. Ngoài ra cũng cần nhắc đến Viện Nghiên cứu và Phát triển (IDS), một tập họp ngoài chính phủ của một số trí thức nhưng tự giải tán dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vì môi trường phản biện bị bóp nghẹt.

Những cái tên viện này viện nọ của Hà Nội thoạt mới nghe qua rất nổ và đều tồn tại như một cơ quan nhà nước mà không phải là tổ chức phi lợi nhuận như các Think Tank danh tiếng trên thế giới. Hầu như sự đóng góp của những viện này ít được biết đến và tầm ảnh hưởng của nó cũng chẳng bao nhiêu. Vì mặc dù có một cơ quan nghiên cứu về kinh tế có vẻ bề thế như CIEM của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, suốt hàng chục năm qua kinh tế Việt Nam vẫn lẽo đẽo theo đuôi các nước Đông Nam Á. Cuối cùng thì kế hoạch là kế hoạch vay tiền liên tục của nước ngoài để nâng cao nợ công và đầu tư là đầu tư để hoang phí và moi móc vốn vay.

Trong thực tế, như Tiến sĩ Võ Trí Thành cựu Phó Viện trưởng Viện CIEM thú nhận, Think Tank Việt Nam “chỉ là những bông hoa nhằm tô đẹp trong quá trình tham vấn và họach định chính sách.” Các sản phẩm của những Think Tank lãnh lương nhà nước này hình như không được các nhà lãnh đạo nào nghe theo, thậm chí còn không thèm để mắt đến. Chính sách của chính phủ cộng sản được hoạch định không phải từ Think Tank hay giới tinh hoa mà từ các nhóm lợi ích trong và ngoài chính phủ với mục đích thủ lợi là chính.

Vì thế Việt Nam luôn được biết đến như một quốc gia chuyên lắp ráp gia công, buôn bán hàng thô, xuất khẩu lao động chân tay, kinh doanh địa ốc và cán cân thương mại thì nhập siêu ngày càng cao đối với Trung Cộng. Gần đây, ông Nguyễn Xuân Phúc có lẽ được tư vấn bởi những bộ óc siêu đẳng nên đi tới đâu ông ta cũng hô hào biến nơi ấy thành “đầu tàu kinh tế”. Thủ tướng ta nổ mạnh đầy hứng khởi như vây nhưng rất tiếc Việt Nam có quá nhiều đầu tàu nên kinh tế cứ ì ạch, hay vì chúng được kéo lê bởi những cái đầu tôm?

Có mấy lý do mà CSVN không coi mớ sản phẩm nghiên cứu của Think Tank là quan trọng và cần thiết:

– Mặc dù đảng CSVN đã nâng hàng ngũ trí thức ngang hàng với tầng lớp công nông để sống còn trong nền kinh tế tri thức hiện nay, nhưng thành phần lãnh đạo cốt lõi của đảng vẫn coi lực lượng trí thức là nguy hiểm vì có thể là hình thức “tự diễn biến hòa bình” của giới trí thức trong nước hay các thế lực thù địch xâm nhập để thay đổi chế độ. Trong quá khứ cũng đã có rất nhiều thư góp ý hay kiến nghị cải cách thể chế theo con đường dân chủ, phồn vinh nhưng đều bị đảng bỏ qua.

Chẳng hạn Luật đặc khu mà chính phủ rất muốn thông qua hiện nay không phải từ đóng góp tư vấn của Think Tank nào hết mà một phần là sản phẩm của bí thư tỉnh uỷ Quảng Ninh trước đây là Phạm Minh Chính và các phái đoàn cò mồi của Bắc Kinh. Thấp thoáng phía sau nó là những tay kinh doanh bất động sản với vốn vay vô tận của các ngân hàng đầu tư Trung Cộng.

– Bệnh sợ người ta hơn mình. Đây cũng là căn bệnh muôn đời của các chế độ độc tài không riêng gì CSVN. Cai trị đất nước một cách độc quyền, CSVN luôn tự cho mình là đỉnh cao trí tuệ nên chuyện nghe theo lời khuyên hay tư vấn của người khác là chuyện hiếm có. Vì vậy dưới thời ông Dũng làm thủ tướng, chính phủ đã bỏ qua những khuyến cáo hợp lý, cứ nhắm mắt thành lập rầm rộ hàng loạt tổng công ty, tập đoàn kinh tế được mô tả là những quả đấm thép hùng mạnh. Nhưng cuối cùng sắt thép cũng tan chảy vì cán bộ của đảng chỉ giỏi tham nhũng mà bất tài trong quản lý.

– Bệnh sợ cải cách cũng là chứng bệnh trầm kha của đảng cộng sản. Vững tin vào sự trường tồn của mình nhờ bám víu vào kinh tế thị trường có định hướng và bộ máy đàn áp của công an, đảng bỏ ngoài tai tất cả những gì người khác đưa ra. Tuy đôi khi ngoài miệng cũng nói cải cách nhưng cải cách theo kiểu nửa vời để giữ vững bộ máy cai trị mà nền tảng là kinh điển Mác-Lê còn sót lại. Nếu không có kinh tế thị trường, chẳng biết Hà Nội lấy gì để tự hào về “thành tựu 30 năm đổi mới?”

Nói tóm lại, các Think Tank ở Việt Nam thành lập chỉ để tuyên truyền hay làm đẹp cho chế độ mà thôi. Đảng coi Think Tank là cái mode thời thượng, không có không được trong lúc chiêu dụ đầu tư nước ngoài. Hay nói khác đi đó chỉ là bánh vẽ vì người cộng sản không tin ai, không làm theo ai có suy nghĩ khác mình, kể cả cảnh báo nguy hiểm cũng là thủ đoạn diễn biến hòa bình.