Pháp quyền: quan “hành” chính pháp luật

Trước đó, ông chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Nguyễn Văn Dương đã ký quyết định trái pháp luật (Luật tố cáo) về thụ lý, công khai tên người tố cáo.

Cả hai ông đều là người đứng đầu UBND – là cơ quan hành chính cấp địa phương, thế nhưng hai ông Chủ tịch lại là người có những hành vi đi ngược lại tinh thần pháp luật nêu trên.

Nó cho thấy lỗ hổng pháp luật trầm trọng ở những người cán bộ tại địa phương. Trong khi, việc xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền có trách nhiệm với dân thì đội ngũ này cần phải trang bị ý thức pháp luật và trình độ pháp luật tương xứng với chức danh “lãnh đạo”.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Dương – người đứng đầu cơ quan hành chính tỉnh Đồng Tháp lại không hề có trình độ cử nhân luật. Còn cách ông Nguyễn Văn Hồng “kiên quyết” mời dân ra ngoài, mặc dù họ đã giải thích rõ các quy định pháp luật liên quan về quyền ủy quyền và được ủy quyền, cũng như quan điểm chờ “Tỉnh ủy xác minh” để biết cá nhân “sai cái gì” cũng đã cho thấy trình độ nhận thức hạn chế về luật của người đứng đầu thành phố Mỹ Tho.

Nếu xem sơ qua danh sách chính thức những người trúng cử ĐBQH khóa XIV ở tỉnh Tiền Giang và ĐB HĐND tỉnh này nhiệm kỳ 2016 – 2021, thì có thể thấy tính chuyên môn nghiệp vụ liên quan đến từ “Luật” là rất ít, chỉ chiếm chưa đầy 5%, trong khi trình độ Lý luận Chính trị lại được đề cao. Đây có phải là cách để xây dựng một nền luật pháp đặc sắc XHCN (mà trước đây sử dụng cụm từ pháp chế để khác chữ pháp quyền của Tư bản chủ nghĩa không?)

Mới đây nhất, ông Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Quy định số 90-QĐ/TW của Bộ Chính trị, quy định tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. Trong đó có nhóm Chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố, trong khung tiêu chuẩn quy định phải có trình độ, kiến thức toàn diện về pháp luật và quản lý hành chính nhà nước.

Quy định này là tốt, ít nhất bổ túc về mặt pháp quyền cho đội ngũ cán bộ thừa “lý luận” nhưng lại thiếu trầm trọng nhận thức luật. Dù vậy, điều này muốn hiện thực hóa thì rất khó, ít nhất phải đảm bảo thiết lập tiêu chuẩn hóa chức danh ĐB HĐND, ĐB UBND phải là cử nhân luật.

Câu chuyện lãnh đạo hiểu sai hoặc không hiểu luật đã và đang trở thành một vấn nạn cho chính nền pháp quyền mà Việt Nam đang hướng tới, bởi đối với một người dân – hiểu biết sai thì tác động nhỏ, nhưng đối với những người đứng đầu một cơ quan hành chính nêu trên hoặc nằm trong cơ quan hành chính nêu trên, thì tác động rất lớn, ít nhất là trong khía cạnh ban hành các quyết định hành chính trái luật (mà bản thân các quyết định hành chính mang tính cưỡng chế).

Cùng với sự thiếu hiểu biết pháp luật, thì tính quyền lực lũng đoạn cũng khiến cho pháp luật bị biến dạng. Không đâu xa, trong trường hợp một người dân hiểu biết pháp luật thực hiện quyền kiện tụng của mình bằng cách, kiện một ông Chủ tịch nào đó có quyết định vi hiến, trái luật ra Tòa án Hành chính cũng rất khó khăn, và hầu như nắm thế thua. Lý do, ông Chánh án Tòa án không có tính độc lập, là “cấp dưới” về mặt thực tế đối với ông Chủ tịch thành phổ trực thuộc tỉnh, Chủ tịch huyện hoặc cao hơn là Chủ tịch tỉnh,… Thành ra, dù có mức tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm,  hay giám đốc thẩm thì tính ưu ái chính quyền luôn hiện hữu.

Nạn xử sự vô lối pháp luật vì thế diễn ra ngày càng nhiều và có xu hướng thách thức dư luận, thậm chí như cách ông Nguyễn Văn Hồng vịn vào Tỉnh ủy cũng đã cho thấy rằng, nạn lạm dụng quyền lực của chính ông trong bộ máy thành phố Mỹ Tho, cao hơn là tỉnh Tiền Giang là trầm trọng.

Đây sẽ là thực tế đáng buồn nhưng phổ biến tại Việt Nam, và nó kéo theo sự đổ vỡ của người dân đối với tính dân chủ (quyền bình đẳng) trong xã hội Việt Nam.