Làm sao ‘huy động’ nếu USD trong dân sắp cạn?

Dù là in tiền ồ ạt, câu hỏi còn lại là liệu Ngân hàng nhà nước có “gom” được USD đủ để phục vụ dự trữ ngoại hối cho nhu cầu nhập khẩu và trả nợ nước ngoài hay không.

Như muốn thỏa mãn đòi hỏi của thủ tướng Phúc, Thống đốc Ngân hàng nhà nước Lê Minh Hưng khẳng định đã có các giải pháp để huy động nguồn lực vàng, USD trong dân. Ô ng Hưng còn cho biết các giải pháp điều hành vĩ mô tổng thể những năm qua là “rất trúng”, nhờ đó nguồn lực ngoại tệ đã chuyển hóa thành VND.

Đồng quan điểm với ông Lê Minh Hưng, một số chuyên gia kinh tế cũng cho rằng giải pháp tốt nhất để huy động USD là tăng lãi suất huy động loại ngoại tệ này.

Cần nhắc lại, từ thời Thống đốc Nguyễn Văn Bình, lãi suất huy động USD tại các ngân hàng đã bị ép về 0% như một liệu pháp để “bình ổn tỷ giá”. Từ đó đến nay, USD lại là kênh ít sinh lời nhất so với các kênh đầu cơ khác như chứng khoán, bất động sản. Trong tình hình nguồn cung USD có vẻ dôi dư và USD kém sinh lời, nhu cầu nắm giữ USD của người dân không còn lớn như những năm trước. Đó cũng là cơ hội vàng để Ngân hàng nhà nước tung tiền “gom” USD.

Con số “gom USD” mới nhất được Thống đốc Lê Minh Hưng công bố là gần 10 tỷ USD trong năm 2016, đưa kho dự trữ ngoại hối của Việt Nam lên đến 41 tỷ USD. Một phần lớn trong con số gần 10 tỷ USD mua vào được xác định từ nguồn trôi nổi trong dân chúng.

Nhưng một câu hỏi lắt léo là trong bối cảnh ngân sách đang lâm vào tình thế bĩ cực, chẳng hạn kỳ họp quốc hội tháng 5 – 6 năm 2017 đã không thể tìm ra dù 18 ngàn tỷ đồng làm kinh phí bồi thường giải tỏa cho dự án sân bay Long Thành, Ngân hàng nhà nước lấy đâu ra hơn 200 ngàn tỷ đồng để “gom” gần 10 tỷ USD?

Câu trả lời đơn giản nhất và có lẽ chẳng còn giải đáp nào mang tính thuyết phục hơn: in tiền.

Có nghĩa là Ngân hàng nhà nước có thể đã chấp nhận hậu quả lạm phát thực tế (chứ không phải chỉ số lạm phát theo báo cáo chỉ chưa đầy 4%/năm) để in tiền. Thậm chí còn in ồ ạt để bung ra mua USD trôi nổi.

Vào giữa năm 2017, trong bối cảnh tỷ giá USD quá ổn định ở Việt Nam, trong khi quốc gia này lại phải nhập siêu lớn từ không chỉ “bạn truyền thống” Trung Quốc (khoảng 50 tỷ USD/năm) mà cả từ Hàn Quốc (khoảng 16 tỷ USD/năm), giới quản lý nhà nước thực sự đầu sốt ruột và phải bàn tới biện pháp “kích thích xuất khẩu” bằng cách đẩy cao tỷ giá trung tâm và do đó tăng tỷ giá USD chợ đen, chấp nhận “kích thích lạm phát” – một cách nói của kinh tế học.

Tuy vậy, dù là in tiền ồ ạt, câu hỏi còn lại là liệu Ngân hàng nhà nước có “gom” được USD đủ để phục vụ dự trữ ngoại hối cho nhu cầu nhập khẩu và trả nợ nước ngoài hay không.

Theo ông Võ Văn Châu, Tổng giám đốc Ngân hàng Kiên Long, với lãi suất tiền gửi 0%, lâu nay người dân vẫn gửi USD vào ngân hàng rồi ngay sau đó, họ lại thế chấp sổ tiết kiệm để vay lại VNĐ với lãi suất 4%-5%/năm, tiếp tục gửi tiết kiệm VNĐ với lãi 6%-7%. Như vậy, người gửi USD đã có mức sinh lời 2%/năm.

Vậy là giới kinh doanh và phân tích đặt dấu hỏi: nếu mọi việc đang diễn ra như ông Châu nói, thì cho đến nay các ngân hàng thương mại vẫn đang huy động USD với mức lãi suất là 2%. Do đó, việc tăng lãi suất huy động USD lên 0,25-0,5% chỉ là bước đi nhằm dần dần hợp thức hóa những gì mà các ngân hàng thương mại đang làm, chứ không thể tăng huy động thêm USD cho nền kinh tế. Việc dự trữ ngoại hối chỉ tăng từ 41 tỷ USD lên 42 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2017 cũng cho thấy, lượng USD nằm dưới gối của người dân có thể chẳng còn nhiều để “tìm mọi cách huy động”.