Vì sao Biển Đông rất quan trọng đối với Mỹ

Chính quyền mới của Tổng thống Donald Trump đã thể hiện một số tín hiệu về đường lối cứng rắn đối với Trung Quốc về Biển Đông.

Hôm 23/1, thư ký báo chí của Nhà Trắng tuyên bố Hoa Kỳ sẽ Hoa Kỳ sẽ ngăn chặn Trung Quốc xâm chiếm lãnh thổ trên Biển Đông. Tuyên bố này đã khiến giới chuyên gia xôn xao về nguy cơ leo thang giữa hai cường quốc thế giới.

Chưa đầy hai tuần trước đó, ông Rex Tillerson, người sắp được phê chuẩn làm Ngoại trưởng Mỹ, đã đưa ra bình luận táo bạo về Biển Đông tại phiên điều trần trước Thượng viện Mỹ. Ông kêu gọi Mỹ phải cấm Trung Quốc tiếp cận các hòn đảo nhân tạo trên Biển Đông, tuyên bố này khiến giới truyền thông đại lục đe dọa ông về ‘cuộc đối đầu tàn khốc‘ giữa hai nước.

Trong khi đó, tân Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis tuyên bố trước Thượng viện vào ngày 12/1 rằng hoạt động quân sự hóa của Trung Quốc trên Biển Đông là mối đe dọa đối với trật tự toàn cầu, theo Reuters.

Bản thân Tổng thống Trump cũng từng chất vấn hoạt động quân sự của Trung Quốc trên Biển Đông, không lâu sau khi ông làm kinh chấn động tới mối quan hệ Mỹ – Trung bằng cuộc điện đàm với lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn.

Vậy tại sao Biển Đông lại quan trọng đối với Mỹ như vậy?

Điều đó có liên quan đến trật tự toàn cầu mà Mỹ thúc đẩy từ thời chiến tranh Thái Bình Dương, theo phân tích của ông Leszek Buszynski, Giảng viên thỉnh giảng tại Đại học Quốc gia Australia, được đăng trên The Conversation.

Ông viết: “Trật tự khu vực sau chiến tranh dựa trên sự hiện diện của Mỹ, trong đó đã tạo ra một giai đoạn tăng trưởng kinh tế ấn tượng và thịnh vượng trong khu vực, mà không có sự đe dọa về chiến tranh hay xung đột nào. Nó đảm bảo rằng các tranh chấp hàng hải và yêu sách lãnh thổ phải được giải quyết thông qua thương lượng, mà không phải nhờ sức mạnh quân sự. Và nó đã thể hiện mình là cơ sở cho sự phát triển thương mại và quan hệ kinh tế, mà từ đó tất cả các nước trong khu vực đều hưởng lợi.”

Tuy nhiên, Trung Quốc đã thách thức trật tự này khi cố gắng kiểm soát lãnh hải và các nguồn tài nguyên ở Biển Đông, và vì vậy Mỹ buộc phải quan tâm hơn đến vấn đề Biển Đông, theo ông Buszynski.

Chính quyền Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn khu vực Biển Đông thông qua đường 9 đoạn, bất chấp Việt Nam, Brunei, Malaysia, Philippines và Đài Loan cũng có khẳng định chủ quyền tại khu vực.

Vào tháng 7 năm 2016, tòa trọng tài quốc tế đã ra phán quyết bác bỏ tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Tuy nhiên, Trung Quốc đã phớt lờ phán quyết này và củng cố yêu sách của mình bằng hoạt động quân sự.

Hôm 14/12, một cơ quan nghiên cứu của Mỹ công bố báo cáo cho thấy Trung Quốc đã lắp đặt nhiều vũ khí đánh gần trên tất cả 7 hòn đảo nhân tạo mà họ xây dựng trên Biển Đông. Ngay sau khi thông tin này được đưa ra, Trung Quốc tuyên bố việc trang bị vũ khí trên các hòn đảo là ‘hợp pháp và chính đáng’.

Ông Buszynski nhận định: “Nếu Trung Quốc không thừa nhận phán quyết [của tòa trọng tài], thì trật tự khu vực mà Mỹ đã và đang thúc đẩy, sẽ bị phá vỡ.”

Ông cũng phân tích rằng hoạt động quân sự gia tăng trên vùng biển khiến “Trung Quốc có khả năng kiểm soát Biển Đông” và “vị thế lớn mạnh của họ ở khu vực này sẽ có các hậu quả địa chính trị đối với Mỹ.”

Hơn nữa, Biển Đông còn là một khu vực quan trọng để Trung Quốc thực hiện chiến lược hải quân, bao gồm phong tỏa Đài Loan, và triển khai sức mạnh tại Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, theo ông Buszynski. Đó là chưa kể, đây cũng có một số tuyến đường vận tải quốc tế nhộn nhịp nhất thế giới.

Ông nhận định rằng việc kiểm soát được Biển Đổng sẽ cho phép Trung Quốc can thiệp vào hoạt động thương mại của Nhật Bản và Hàn Quốc tại khu vực này.

Đối với Mỹ, tương lai của trật tự tại khu vực và an ninh của các đồng minh như Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ bị đe dọa nếu Trung Quốc kiểm soát Biển Đông. Để duy trì vị thế địa chính trị của mình ở tây Thái Bình Dương, Mỹ có nghĩa vụ bảo vệ hệ thống đồng minh trong khu vực, và trấn an các nước trong khu vực vốn quan ngại về những ý đồ của Trung Quốc, ông Buszynski nhận định.

Ngược lại, ông cho rằng việc bỏ mặc Biển Đông cho Trung Quốc sẽ làm suy yếu hệ thống liên minh và sự hiện diện của Mỹ ở khu vực tây Thái Bình Dương, đồng thời Trung Quốc sẽ trở thành thế lực thống trị trong khu vực, và các nước trong khu vực có thể sẽ hướng theo Trung Quốc.

Ông Buszynski cũng nhận định rằng: “tất cả các dấu hiệu đến nay cho thấy, chính quyền của ông Trump có thể sẽ cứng rắn hơn trong việc chống lại Trung Quốc ở Biển Đông, và sẽ mạnh mẽ hơn trong việc ngăn chặn sự xói mòn vị thế của Mỹ trong khu vực.”