Thủy điện Hố Hô xả lũ vô trách nhiệm – Đòi công lý cho người chết oan*

“… Vì những đồng bào đã chết oan uổng đó mà chúng tôi thấy phải đòi sự công bằng cho họ, đòi biết sự thật và đòi có một phiên tòa để đưa những kẻ thủ ác ra trước vành móng ngựa. Chỉ có như thế thì mới không còn những vụ Hố Hô nữa, và linh hồn của những người đã chết mới siêu thoát…”

Mai Tú Ân

Chúng tôi phải lên tiếng để đòi công bằng cho những người đàn ông, đàn bà và trẻ nhỏ đã chết thảm ngày 14/10/2016 ở các tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An bởi có sự xả lũ vô trách nhiệm của các quan chức nhà máy thủy điện Hố Hô.

Tôi không có các con số của các nhà máy thủy điện xả lũ ra trong ngày 13 -14/10 đó, cũng như không có được các con số dữ liệu về thủy văn, dòng chảy, lượng mưa, v.v… để có thể đưa ra các dự đoán chính xác về việc các nhà máy thủy điện có làm sai hay không trong cơn lũ khủng khiếp mà Hà Tĩnh phải gánh chịu với hàng chục người chết. Việc đó cần phải có những chuyên gia đầu ngành và độc lập làm việc với nhau và đưa ra kết luận cuối cùng. Phần tôi chỉ đưa ra những phân tích sơ khởi sau đây.

Các ông đã nói rằng để cứu nhà máy thủy điện, tránh vỡ đập. Đây rõ ràng là những lời nói dối hoặc chống chế yếu ớt với những ai hiểu biết về thủy điện. Vì mọi cao trào nhất của nước hồ mà các nhà thiết kế xây dựng đã hoạch định bao giờ cũng chỉ ở mức 70 – 80% so với mực nước cao nhất có thể làm tràn bờ và gây mất an toàn.

Xin thưa nói mất an toàn ở đây là đầu tiên phải nói đến mất an toàn cho các cư dân sống ở trong làng mạc, dưới nguồn nước đổ ra nếu có sự cố vỡ đập. Sau đó mới đến an toàn của nhà máy thủy điện, cụ thể là an toàn của hồ chứa nước. Nhưng cũng xin nói ngay là với một hệ thống phòng ngừa chắc chắn, các cửa tràn, mương dẫn nước tự động cùng hệ số an toàn cao của bất cứ nhà máy thủy điện nào cũng đều đảm bảo không có sự cố. Có lẽ nhiều chục năm rồi không hề có sự cố nào xảy ra trong hàng ngàn nhà máy thủy điện trên thế giới cả.

Các lãnh đạo nhà máy thủy điện ở Nghệ An đã nói dối khi nói rằng, vì chúng tôi lo sợ cho nhà máy thủy điện nên khi xả nước ra đã không chú ý lắm về nguồn nước xả ra. Vì bất cứ ai nắm vị trí xây dựng, sản xuất điện của một nhà máy thủy điện đều hiểu được tầm quan trọng của việc an toàn cho người dân sống ở hạ lưu dòng nước, và việc bảo đảm tính mạng và tài sản của họ luôn được đứng lên hàng đầu. Nên các công việc đảm bảo an toàn tuyệt đối cho môi trường xung quanh là một mệnh lệnh rõ ràng và thuộc về nguyên tắc.

Các vị lãnh đạo nhà máy đều đã đi học nước ngoài, bằng cấp này tiến sĩ nọ thì đương nhiên phải biết nguyên tắc này trong việc xây dựng và vận hành một nhà máy thủy điện. Và không thể giả vờ hay giả nai mà nói rằng, chúng tôi lo sợ cho sự an toàn của nhà máy mà không lưu tâm lắm tới việc xả lũ. Nói như thế thì cũng giống như ta nói: Chúng tôi lo cho sự an toàn của khẩu súng nên không để ý lắm đến viên đạn bay đi đâu và có giết ai không.

Vấn đề thứ hai là các ông lãnh đạo của nhà máy thủy điện Hố Hô khi trả lời phỏng vấn của báo chí thì có nói đại ý rằng. Nhà máy thủy điện Hố Hô là nhà máy nhỏ, lượng nước xả ra không thể làm ngập lụt được. Đó là do lượng mưa quá lớn gây ngập lụt. Nhà máy thủy điện Hố Hô (công suất) 14 MW. Hồ (chứa) nước 38 triệu mét khối. Xây dựng từ 2010.

Đó là vấn đề giải trình của các ông bên nhà máy thủy điện xả lũ, còn chúng tôi là người đại diện tinh thần cho những con người đau khổ đã chết đêm qua trong bão lũ thì chúng tôi không đồng ý.

Các ông nói rằng, nước chứa trong hồ cũng là nước mưa của mùa mưa năm đó. Và nếu nó có gây lụt thì cũng là lượng nước đó, nhà máy thủy điện chỉ chứa lượng nước đó và cho xả ra cũng lượng nước đó mà thôi. Tôi xin đưa ra một phản biện đơn giản ý kiến đó bằng một ví dụ sau đây:

Ta có hai cái chai nước, một chai ta đổ rỉ rỉ, rả rả nước chảy ra và coi như nước mưa chảy bình thường. Còn chai nước kia thì coi như là của nhà máy thủy điện của các ông đi đã lưu trữ. Ok. Không có gì tranh cãi cả. Nhưng khi mùa mưa bão đến thì từ cái chai nước đang đổ nước kia nước sẽ đổ nhanh ra miệng cống và thoát đi. Bao nhiêu năm nay nó vẫn thoát đi như thế. Nhưng vấn đề ở đây là chỗ các ông đã chứa quá nhiều nước vào trong chai, và do những lý do tắc trách, giờ thì các ông tống xuất nước ra khi cả thiên hạ đang ngập nước. Giống như bất ngờ đổ nước từ cái chai vẫn chứa nước đó ra và hòa vào dòng chảy cùng lúc của chai nước đổ ra trước đó. Như vậy là mặc dù lượng nước không thay đổi nhưng lưu lượng nước đã tăng gấp đôi bởi có hai nguồn nước cùng xả ra. Và đó là những giọt nước tràn ly và giết người của các ông ở nhà máy thủy điện.

Chưa hết, khi xả nước ra thì các ông đã xả với tốc độ nước thoát ra lớn nhất: 1800 m3/giây. Tức 7,3 triệu m3/giờ. Có thể nhìn thấy tốc độ nước xả ra rất lớn với lưu lượng lớn tuyệt đối của thiểt kế lớn nhất, phải gấp nhiều lần tốc độ trữ nước. Và với sự xả nước như thế của nhà máy thì nước sẽ không thoát kịp. Cả số lượng nước chảy tự nhiên, cả do xả nước và cả do xả nước gấp gáp như vậy thì số lượng nước đã gấp ba lần lượng nước bình thường và biến thành lũ để ngập tràn nhà cửa, hoa màu và chính cả những người dân Hà Tĩnh đang ngủ say đêm đó.

Nhưng đáng buồn là vẫn chưa hết thảm họa với những người dân hiền lành đó.

Địa bàn miền Trung hẹp với bên núi, bên biển và thật ngạc nhiên khi thấy nó xảy ra lũ lụt. Đó là những vùng, làng mạc nằm ở phía trên vùng núi với các rãnh xẻ, khe lớn hoặc thung lũng hẹp. Khi nước bất ngờ đổ tới với số lượng lớn thì đây chính là những điểm kẹt chết người, những nút thắt kinh hoàng dẫn đến thảm họa khôn lường cho người dân. Ngập lụt tuy không kéo dài nhưng cũng đủ để giết người và làm tan hoang tất cả…

Than ôi. Đó cũng chưa phải là thảm họa cuối cùng cho những con người nghèo khổ này. Xem các biên bản thanh minh của thủy điện Hố Hô, ta sẽ thấy nhà máy đã xả lũ tận lực vào khoảng 18 giờ của cái ngày tang tóc 14/10/2016 ấy.

Khi đó ở ngoài biển bắt đầu có thủy triều lên, biến thành triều cường dâng nước ngược ở các cửa sông khiến dòng chảy từ trong ra không thoát được. Các tác động của con người đó đã khiến cho nước lũ dâng nhanh đến kinh hồn từ 7 mét tới 10 mét, thậm chí còn cao hơn nữa.

Cuối cùng là việc xả lũ vào giờ đó, trong lúc người dân đang yên bình với giấc ngủ thì nước đã biến thành lũ và ào ạt tràn về trong đêm khiến người dân không kịp trở tay. Mặc dù nhà máy nói có gọi điện báo trước việc xả lũ nhưng ông chủ tịch huyện Hương Điền nói không hề nhận được.

Giờ đây thì chỉ còn là những cuộc tranh cãi vô ích khi đã có những người lương dân đó đã chết oan bởi dòng lũ hung hãn được sinh ra bởi thiên tai, nhưng cũng bởi cả nhân tai nữa.

Nhưng cũng bởi vì những đồng bào đã chết oan uổng đó mà chúng tôi thấy phải đòi sự công bằng cho họ, đòi biết sự thật và đòi có một phiên tòa để đưa những kẻ thủ ác ra trước vành móng ngựa. Chỉ có như thế thì mới không còn những vụ Hố Hô nữa, và linh hồn của những người đã chết mới siêu thoát…

Ủng hộ luật sư Ngô Ngọc Trai cùng cá luật sư khác khởi kiện vụ xả lũ gây chết người này.

—

* Tựa do CTM Media đặt.