Hồng Kông từng là vùng đất mơ ước của nhiều người dân Trung Quốc Đại Lục muốn tìm tự do thật sự, không bị kềm kẹp bởi chính quyền cộng sản. Thế nhưng mọi thứ dường như đã thay đổi từ sau khi Hồng Kông được trao trả về cho Trung Quốc. Vậy điều gì đang diễn ra ở Hồng Kông? Và sự thay đổi vừa nêu xuất phát từ đâu? Câu chuyện dưới đây chỉ là một phần nhỏ bé phản ánh tình hình Hồng Kông hiện nay.
Nếu như người Việt ở hải ngoại (Mỹ, Úc, Canada, hay châu Âu…) và cả người Việt trong nước thường tìm đến những món ăn tinh thần như các chương trình ca múa nhạc kiểu Paris By Night, Asia…, thì Hoa Kiều ở khắp nơi trên thế giới cũng có một bữa tiệc văn hóa tương tự như vậy, được gọi là Shen Yun. Shen Yun được tổ chức hàng năm bởi Tân Đường Nhân (New Tang Dynasty – NTD), một đài truyền hình không do chính quyền Trung Quốc kiểm soát. Theo hồ sơ của đài NTD, khi công tác kiểm duyệt của chính quyền bao trùm khắp đất nước đông dân nhất thế giới này, mọi người tìm đến kênh truyền hình Tân Đường Nhân để nhận được những thông tin chính xác nhất về Trung Quốc. Có trụ sở tại thành phố New York, đài NTD đã và đang phục vụ cho hơn 100 triệu người xem tại Trung Quốc và trên toàn thế giới. Được sáng lập bởi những người Mỹ gốc Hoa, vốn có cội nguồn từ nền văn hóa Trung Hoa truyền thống, NTD đóng vai trò một chiếc cầu nối độc đáo giữa hai nền văn hóa Đông phương và Tây phương. Với chuẩn mực đạo đức cao nhất của người làm báo, chuyên mục Tin tức của NTD nỗ lực cung cấp cho người xem một góc nhìn toàn cảnh và sâu sắc về những vấn đề và những sự thật đang diễn ra tại Trung Quốc mà chưa hề bị kiểm duyệt bởi chính quyền. Bên cạnh đó, NTD còn quảng bá vẻ đẹp thuần mỹ của nghệ thuật truyền thống Trung Hoa cũng như tinh hoa của các dân tộc trên thế giới thông qua những chương trình, những cuộc thi, những sự kiện đặc sắc và đa dạng.
Năm nay, chương trình Shen Yun của đài NTD dự kiến diễn ra vào ngày 1/8/2016 tại Hồng Kông. Nhưng trước ngày diễn ra cuộc thi, các nhà tổ chức và đài truyền hình NTD đã liên tục bị can nhiễu nghiêm trọng bởi chính quyền Trung Quốc và Hồng Kông (tất nhiên hiện nay cũng thân Trung Quốc). Ban đầu chính quyền Hồng Kông lấy lý do cần địa điểm tổ chức bầu cử nên đã cưỡng chế thu hồi lại nhà hát Yee Kuk, nơi dự kiến diễn ra chương trình Shen Yun 2016, mà không thông báo trước. Tiếp đến, khi NTD tìm được địa điểm khác để tổ chức chương trình là sân vận động Macpherson ở khu Vượng Giác, thì Hội Thanh Niên Quan Ái (một tổ chức thân Trung Quốc ở hải ngoại) lập tức xuất hiện để tung ra những thông tin phỉ báng và phá hoại chương trình.
Vậy Hội Thanh Niên Quan Ái (Hong Kong Youth Care Association – HKYCA) là ai? Về cơ bản, họ hoạt động giống Hội Đồng Tâm Ái Quốc ở Đài Loan. Cả hai đều do chính quyền Trung Quốc thành lập nhằm phá hoại các hoạt động tự do và ôn hòa của các học viên Pháp Luân Công. Các báo cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Freedom House và hãng tin Reuters đều từng nhắc đến những hành vi can nhiễu của thành viên của hai tổ chức này đối với Pháp Luân Công. Thực ra họ không chỉ nhắm vào Pháp Luân Công. Còn nhớ, trong thời gian diễn ra cuộc chiếm giữ khu trung tâm ở Hồng Kông và cuộc cách mạng Hoa Hướng Dương ở Đài Loan, hai tổ chức này đều đứng về phía chính quyền Trung Quốc để phá hoại những hoạt động thông tin trung thực về hai sự kiện vừa kể. Thực tế cho thấy, cả người dân Hồng Kông và Đài Loan đều thấy khó chịu đối với hai tổ chức thân Trung Quốc này.
Trở lại sự việc Hội Thanh Niên Quan Ái can nhiễu đến chương trình Shen Yun của đài truyền hình NTD. Đây không phải lần đầu tiên. Năm 2012, họ đã từng có ý đồ phá hoại chương trình và còn công kích, lăng mạ cảnh sát. Năm nay, một lần nữa NTD lại phải đối mặt với các hành vi phá hoại của các thành viên Hội Thanh Niên Quan Ái. Các nhân viên của NTD ngay lập tức báo cáo sự việc với cảnh sát Hồng Kông. Nhưng điều tệ hại hơn nữa là sau đó sân vận động Macpherson đã hủy hợp đồng với NTD, nại cớ phải cân nhắc vấn đề an toàn công cộng. Quyết định này của sân vận động Macpherson rõ ràng là chịu sức ép từ phía Hội Thanh Niên Quan Ái, mà rất có thể còn bị chính quyền Trung Quốc uy hiếp nữa. Hiện nay NTD đã chuyển chương trình Shen Yun sang Đài Loan, để lại tiếc nuối cho rất nhiều người dân Hồng Kông chân chính.
Câu chuyện trên đây có thể chỉ là một góc nhìn nhỏ về tự do văn hóa của người Hồng Kông hiện nay. Hồng Kông vẫn thịnh vượng, vẫn là trung tâm tài chính của cả châu Á, nhưng cuộc sống ở Hồng Kông đã thay đổi. Người Hồng Kông chân chính không thay đổi nhưng hoàn cảnh ở Hồng Kông đã thay đổi. Các thủ đoạn đàn áp trực tiếp và gián tiếp của Trung Quốc đã hủy hoại cuộc sống tự do của người dân. Những thủ đoạn này trải rộng dưới nhiều hình thức – có thể là một bộ phim, một buổi hòa nhạc, hay trắng trợn hơn là dùng vũ lực – nhằm uy hiếp, trấn áp tinh thần tự do vốn đã tồn tại từ trước của những người dân Hồng Kông. Nhưng thủ đoạn thâm độc nhất có lẽ là việc Bắc Kinh thành lập Hội Thanh Niên Quan Ái mà thực chất công việc của hội này là trấn áp quyền tự do thật sự của người dân Hồng Kông.