Formosa và âm mưu chính trị: Chính thể Việt Nam đã chui đầu vào thòng lọng

Về kinh tế: Ở đây không nói về thiệt hại kinh tế mà người dân và cả nhà nước Việt Nam hiện tại lẫn tương lai bị mất do thảm họa vì chưa có một thống kê tạm coi là tương đối vào lúc này. Khi mà tác hại của nó chưa ai biết sẽ còn những gì và bao lâu mới xử lý xong. Khía cạnh kinh tế được xét đến là yếu tố kinh tế tạo ra sức ép trong thông điệp mà không đối tượng nào khác hơn là chính quyền Trung Quốc – đối tượng duy nhất thủ lợi – đã đè lên Chính phủ Việt Nam.

Truyền thông nói nhiều tới con số hơn 20 tỷ dollar tổng mức đầu tư của Formosa tại KCN Vũng Áng, nhưng lờ tịt đi thực chất cấu trúc vốn của dự án ra sao. Về căn bản, KCN Vũng Áng là của Công ty Fomosa HA TINH (CAYMAN) LIMITED. Mức vốn điều lệ là 94,500 tỷ VNĐ (4,2 tỷ USD). Nguồn vốn đầu tư vào KCN Vũng Áng mà cụ thể hiện nay là khu liên hợp sản xuất thép được xác định theo nguyên tắc đầu tư FDI, theo đó, Formosa Ha Tinh sẽ có một phần vốn của Công ty đầu tư trực tiếp và còn lại là vốn vay ưu đãi. Nguồn vốn vay này không đâu khác hơn là vay từ ngân hàng Trung Quốc thông qua thỏa thuận vay mà Chính phủ Việt Nam đã ký và được thiết kế sẵn dành cho Dự án của Formosa. Điều này lý giải tại sao Formosa đến nay vẫn nợ tiền thuê đất của Tỉnh Hà Tĩnh hơn một trăm tỷ đồng (phải dùng tiền của doanh nghiệp) và nhiều khoản nợ khác mặc dù đã đầu tư và giải ngân lên tới gần chục tỷ dollar (chủ yếu gần như toàn bộ là vốn vay). Nếu như tính hết các khoản nợ chưa thanh toán từ thi công, máy móc, thiết bị nhập khẩu…v.v. thì không khó để suy ra là con số tiền đầu tư thực sự của Formosa vào Hà Tĩnh không đáng là bao nhiêu. Trong khi khoản nợ mà Chính phủ Việt Nam đã nhận vay liên quan cho riêng Formosa chắc chắn không dưới chục tỷ dollar (!)

Với khoản nợ này, Việt Nam sẽ phải trả dù đóng cửa Formosa hay không. Nó không khác mấy với các dự án như Bauxite Tây Nguyên, đường tàu điện Cát Linh… và rất nhiều các dự án khác do Trung Quốc đầu tư hoặc thắng thầu nhờ liên quan nguồn vốn từ Trung Quốc. Hiệu quả hay không, dùng được hay không thì tất cả vẫn là nợ phải trả! Đây là lý do duy nhất khả dĩ giải đáp được cho câu hỏi tại sao Chính phủ Việt Nam không thể cương quyết xử lý Formosa cũng như các dự án có nguồn vốn vay từ Trung Quốc. Nó cũng là lý khiến Chính phủ phải chấp nhận chịu thêm một cú siết của cái thòng lọng khi nhận khoản tiền bồi thường mà về mặt pháp lý sẽ giết chết mọi uy tín lẫn tính pháp lý về mặt chính trị, xã hội. Chưa nói những cái bẫy hối lộ mà chắc chắn không ít quan chức đã nhúng tay vào, giờ đây khó bề mà che giấu.

Về an ninh chính trị: Phản ứng gay gắt của người dân khi xuống đường biểu tình thực ra chỉ là vấn đề không quá lớn về mặt tác động tới khía cạnh an ninh xã hội trong bối cảnh hiện nay. Điều nguy hiểm nhất chính là kịch bản rối loạn tương tự tháng 4 năm 2014 khi Trung Quốc kéo giàn khoan HY 981 vào vùng biển Việt Nam. Dù chỉ cách nhau hai năm, nhưng nếu kịch bản quá khích tái diễn thì sẽ khác xa nhau rất nhiều. Yếu tố đe dọa an ninh lớn nhất không phải là ở người dân Việt Nam hành động quá khích – vì đã rút ra kinh nghiệm sau vụ HY 981 – mà chính là ở lực lượng lao động Trung Quốc lên tới cả triệu người đã nằm khắp nơi trên đất Việt Nam. Một chi tiết “trùng hợp” khác là sau vụ Formosa thì lượng du khách Trung Quốc tới Việt Nam tăng một cách bất thường, các hành vi quấy rối, vi phạm pháp luật của dạng “du khách” này cũng xuất hiện một cách công khai, thể hiện sự bức xúc, cố ý gây gổ… thời gian vừa qua không dễ có lý do để loại trừ rằng nó không liên quan ý đồ “tăng người” từ phía Trung Quốc. Không cần nói đây là quân đội trá hình, chỉ cần hình dung lực lượng công nhân và du khách này sẽ phản ứng ra sao khi xảy ra những xô xát tương tự năm 2014 thì sẽ hiểu sức đe dọa của nó lớn ra sao.

Có vẻ như đang có một kịch bản mới cho Formosa nhằm cố gắng giữ lại cái kho thuốc độc Formosa mà không bị nó phát nổ ngay lúc này khi bắt đầu úp mở “sự cố kỹ thuật liên quan nhà thầu phụ”. Nhưng dù nguy hiểm đến đâu, Fomosa không còn bất cứ lý do gì tồn tại ở Việt Nam là nhận thức của cả dân tộc. ĐCSVN hay Chính phủ Việt Nam nếu tiếp tục bất chấp thì chính Formosa là bản án tử mà nền chính trị Việt Nam sẽ phải đối mặt.