Chất vấn Bộ trưởng TNMT Trần Hồng Hà

K

hi được hỏi về số tiền bồi thường của Formosa, Bộ trưởng TNMT Trần Hồng Hà nói:

“Các nhà khoa học trong và ngoài nước đã làm việc hết mình bất kể ngày đêm. Đây là sự phối hợp chặt chẽ, bài bản, đúng luật pháp và thông lệ quốc tế. Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm, cam kết bồi thường 500 triệu USD, hỗ trợ cho người dân chuyển đổi nghề nghiệp, bồi thường việc xử lý ô nhiễm biển, phục hồi hệ sinh thái, cam kết khắc phục tất cả những tồn tại của hệ thống xử lý chất thải cũng như nâng cấp công nghệ để đảm bảo không xảy ra sự cố tương tự.”

Về tuyên bố này, xin đề nghị ông Bộ trưởng làm rõ những vấn đề sau đây:

1. Thông lệ quốc tế mà ông nói là gì? Yêu cầu ông nêu rõ, vì chúng tôi không thể chấp nhận lối nói chung chung, qua loa và lẩn tránh.
Theo luật pháp quốc tế, ngoài công ước và hiệp định quốc tế, còn có thông lệ quốc tế được thừa nhận như nguồn luật (source of law) trong từng lĩnh vực, mà khi viện dẫn các cơ quan phân xử quốc tế đều phải nêu và phân tích rõ ràng, tránh tình trạng suy diễn vô lối giữa các bên tranh chấp.

Do vậy, trong trường hợp nghiêm trọng này ở Việt Nam, nếu nói “đúng thông lệ quốc tế”, ông Bộ trưởng phải trích dẫn đó là “thông lệ” gì, như cách mà các cơ quan phân xử quốc tế thường làm. Ông không thể lừa bịp thiên hạ bằng 4 chữ “thông lệ quốc tế” mà không nêu cụ thể.

2. Để ấn định mức bồi thường thiệt hại, trên phương diện pháp lý, cơ quan phân xử (có thể là toà án quốc gia hoặc trọng tài quốc tế) luôn dựa vào các kết quả thẩm định thiệt hại thực tế một cách độc lập. Xin hỏi cơ quan thẩm định thiệt hại nào đã được Chính phủ mời làm việc, chi phí bao nhiêu và uy tín khoa học thế nào?

Thiệt hại môi trường biển nói riêng, môi trường sinh thái nói chung và môi trường sinh hoạt cụ thể của ngư dân và các doanh nghiệp kinh doanh liên quan đến biển tại những địa phương chịu ảnh hưởng của thảm hoạ, cùng những thiệt hại về sinh mạng và thương tật lâu dài của con người khi bơi lặn và ăn hải sản trong vùng biển có liên quan, đã được tính toán chi tiết ra sao và bằng phương pháp nào để đạt đến một giá ngạch như ông Bộ trưởng công bố?

Chúng tôi rất cần ông Bộ trưởng nêu rõ từng hạng mục thiệt hại và giá trị thiệt hại tương ứng bằng tiền, để hiểu vì sao Chính phủ chấp nhận con số 500 triệu USD. Bởi lẽ tại sao không phải là 100 triệu, 200 triệu, 450 triệu, 550 triệu hay 1 tỷ USD, mà lại là con số tròn 500 triệu USD? Mọi con số bồi thường dù lớn hay nhỏ, chẵn hay lẻ, đều phải có cơ sở pháp lý và khoa học chính xác của nó.

Formosa không thể đơn giản nhận lỗi và quăng ra 500 triệu USD, để Chính phủ Việt Nam hoan hỉ đón chụp lấy và la lên “nó chịu bồi thường rồi” thế là xong! Mọi thiệt hại và con số bồi thường chi tiết đều là vấn đề pháp lý mà cơ quan phân xử, thủ phạm và nạn nhân đều phải cân nhắc thận trọng.

Vì thảm hoạ này ảnh hưởng đến toàn dân, không riêng những vùng biển có liên quan, chúng tôi đề nghị ông Bộ trưởng công bố chi tiết cơ sở pháp lý và khoa học nào mà Chính phủ chấp nhận mức thiệt hại thực tế và mức bồi thường thiệt hại là 500 triệu USD. Đây là vấn đề nghiêm trọng nên người dân yêu cầu Chính phủ phải nghiêm túc!

3. Chúng tôi tin rằng khi chấp nhận mức bồi thường của Formosa, Chính phủ đã tính đến kế hoạch bồi hoàn cụ thể ra sao cho từng cá nhân và doanh nghiệp là nạn nhân trong thảm hoạ này.

Thiết nghĩ Chính phủ đã thu thập thông tin thiệt hại cụ thể của từng cá nhân và doanh nghiệp trước khi công bố như thế, vậy nên chúng tôi đề nghị ông Bộ trưởng ngay lập tức công bố kế hoạch bồi hoàn đó mà không cần phải trì hoãn thêm, nếu không người dân có quyền nghi ngờ 500 triệu USD là số tiền mà Formosa đơn thuần đấm vào mõm của Chính phủ cho qua chuyện.

Cũng liên quan đến kế hoạch bồi thường, đề nghị ông Bộ trưởng cho biết chương trình và ngân sách khôi phục môi trường và hệ sinh thái biển trong 50 năm tới. Dù ông Bộ trưởng mới nhậm chức hơn 2 tháng như ông biện bạch, nhưng để ngồi vào ghế đó hẳn ông phải có đủ trình độ và năng lực thực hiện một công việc chuyên môn như vậy. Ông không thể xin khất thêm thời gian công bố chương trình và ngân sách đó, bởi nếu không con số 500 triệu USD là giả dối.

Trên đây là vài đề nghị sơ khởi mà chúng tôi tạm trình bày trước để ông Bộ trưởng đáp ứng ngay. Do ông nói rằng 84 ngày qua ông đã lao vào công việc điều tra một cách thật sự và đầy khó khăn, chứ không phải tìm cách trì hoãn để bao che ai đó, nên chúng tôi tin rằng các yêu cầu nêu trên không vượt quá phạm vi kết quả thu thập được của ông và đồng sự.

HÃY TRẢ LỜI CHÚNG TÔI!