Phim tuyên truyền Bắc Hàn mang lại kết quả ngược

Phim tài liệu thoạt đầu dự tính mô tả một gia đình hạnh phúc tại Bắc Hàn cuối cùng lại trở thành một phim vạch trần sự thật đằng sau cuộc sống bị chế độ kiểm soát từng chuyện một.

Cuốn phim “Dưới Ánh Mặt Trời” (Under the Sun), đang được trình chiếu tại các lễ hội phim, thoạt đầu là một đề án hợp tác giữa Bắc Hàn và nhà làm phim tài liệu người Nga Vitaly Mansky, với kịch bản được giới chức Bắc Hàn chấp thuận. Phim mô tả cuộc sống của một bé gái 8 tuổi, Ri Zin Mi, tại thủ đô Bình Nhưỡng. Trong phim bé Ri Zin Mi chuẩn bị tham gia trong buổi lễ mừng sinh nhật của Kim Jong Il. Đoàn làm phim được phép quay cảnh sống ở nhà, ở trường, nơi làm việc của cha mẹ em Ri Zin Mi.

Khi bắt đầu quay, đoàn làm phim bắt đầu bực dọc với các viên chức Bắc Hàn liên tục xen vào việc quay phim. Nhà thực hiệm phim, bà Simone Baumann cho biết, “Hoàn toàn giả tạo. Họ có mặt ở cảnh quay và ra lệnh cho người trong cuộc phải làm gì, ngồi ở đâu, ngồi như thế nào, cười thế nào, phải nói điều gì.”

‘Nói một cách vui vẻ’

Liên tục trong từng cảnh một, phim tài liệu cho thấy viên chức Bắc Hàn dàn cảnh trước ống kính, ra lệnh cho mọi người phải làm gì, nói gì và bảo họ phải tỏ thái độ nhiệt tình hơn.

Trong một cảnh tại nhà máy, viên chức bảo các công nhân phải tỏ vẻ nồng nhiệt với công việc. Ông ta ra lệnh, “Làm lại lần nữa. Tại sao vỗ tay yếu quá vậy?” Ở một nhà máy khác, viên chức dặn công nhân phải nói gì về năng suất của nhà máy và hài lòng với công việc. Ông ta dặn thêm, “Nói một cách vui vẻ.”

Ngay cả một cựu chiến binh có nhiều chiến công cũng bị ngắt lời, bị thúc dục kể chuyện thời chiến lẹ lên để trở lại nói cho đúng theo kịch bản.

Trong cảnh bé Zin Mi đi ngủ, hai viên chức dàn dựng cảnh quay từng chi tiết một, cho đến cả đắp mền thế nào.

Càng quay thì đoàn làm phim và viên chức Bắc Hàn càng gây gỗ nhau, cuối cùng Bắc Hàn tuyên bố hủy bỏ bộ phim tài liệu này. Nhưng giới chức Bắc Hàn không biết là hệ thống máy quay phim dùng hai thẻ nhớ song song, thay vì một.

Cứ mỗi đêm các viên chức kiểm duyệt Bắc Hàn xem lại các thước phim và xóa những đoạn mà họ không chấp thuận. Nhưng nhóm quay phim kín đáo giữ lại một bản sao của các thước phim. Người quay phim đưa cho giới chức Bắc Hàn một thẻ nhớ và giấu thẻ nhớ thứ nhì trong đũng quần khi đi vào phòng tắm.

Với các thước phim giấu kín và đem lọt ra bên ngoài, nhóm thực hiện quyết định tiếp tục cuốn phim tài liệu không được phép của Bắc Hàn với mục tiêu phơi bày những gì xảy ra đằng sau của ống kính. Bà Baumann cho biết, “Chúng tôi quyết định là phải cho thấy mọi chuyện đều được dàn dựng.”

Khi phim tài liệu này được trình chiếu tại các lễ hội phim thì cha mẹ của bé Ri Zin Mi lên tiếng chỉ trích đạo diễn Vitaly Mansky là kẻ giả dối vì chính ông mới là người ra lệnh cho bé Zin Mi phải làm gì trước ống kính. Nhà cầm quyền Bắc Hàn thì yêu cầu chính quyền Nga ra lệnh cấm không cho trình chiếu cuốn phim tài liệu này. Tuy nhiên phim này vẫn được trình chiếu tại các lễ hội phim ở Nga, Nam Hàn, và các nơi khác như Hoa Kỳ hiện nay.

Theo nhận định của ông Robert Boynton, Đại Học New York, tác giả quyển sách về Bắc Hàn tựa đề Vùng Chỉ Được Mời (The Invitation-Only Zone), “Cuốn phim này xác nhận hiện tình của Bắc Hàn là mọi thứ đều được dàn dựng. Mọi thứ mà chúng ta thấy đều là những gì họ muốn chúng ta thấy, người dân được dặn phải nói gì, mọi thứ đều được sắp xếp.”

Theo ông Boynton thì gia đình của bé Ri Zin Mi có lẽ sẽ không bị liên lụy và bị trừng phạt, nhưng những viên chức dàn xếp cho đoàn làm phim vào Bắc Hàn để quay và những người đi theo kiểm soát đoàn có lẽ sẽ gặp rắc rối to.

Brian Todd, Dugald McConnell – CNN
22-6-2016

Hoàng Thuyên lược dịch