Tại sao phải gấp rút xử lý nhà báo Mai Phan Lợi?

Vào lúc dư luận nóng lên trước việc 2 máy bay quân sự rơi liên tiếp trên Biển Đông trong vòng 4 ngày trung tuần tháng 6/2016, đã làm 10 sĩ quan quân đội tử vong và thiệt hại về tài sản ước chừng 60 triệu USD. Khi các diễn biến trong việc cứu hộ, đã cho thấy sự thất bại của giới chức quân đội trong việc xử lý, cứu hộ tai nạn. Cộng với nhiều dấu hiệu cho thấy chính quyền đang muốn che dấu nguyên nhân của tai nạn. Trong bối cảnh đó, nhà báo Mai Phan Lợi, trưởng Văn phòng đại diện báo Pháp luật TP.HCM tại Hà Nội, với vai trò là một người làm báo, đồng thời là admin của Diễn đàn Nhà báo trẻ đã đưa một một khảo sát (poll) để thăm dò dư luận về nguyên nhân “Vì sao CASA tan xác?” (Xem hình)

Sự bất bình thường đến khó hiểu

Lập tức, tờ báo Petrotime của ông Nguyễn Như Phong đã có hàng loạt các bài viết nhằm kích động các cơ quan chức năng, với mục đích yêu cầu phải truất quyền làm báo đối với nhà báo Mai Phan Lợi. Cụ thể Petrotimes đã đặt mục tiêu “Một kẻ toan tính giữa đám tang của dân tộc, thì tốt nhất phải đuổi cổ ra ngoài!”. Đồng thời tòa báo này còn đề nghị cơ quan công an “thanh tra toàn diện” đối với Diễn đàn Nhà báo trẻ.

Vậy mà họ chỉ đưa ra lý do đơn giản là, nhà báo Mai Phan Lợi đã sử dụng từ “tan xác” đối với chiếc máy bay trinh sát CASA 212 bị rơi, trong lúc ông Lợi không đả động gì đến thân xác của những người lính đã mất tích trong vụ tai nạn. Nếu chỉ với lý do lãng xẹt như vậy, thì quyết định rút lại thẻ nhà báo và đình chỉ chức vụ đối với ông Mai Phan Lợi là không thỏa đáng và khó thuyết phục dư luận. Vì căn cứ vào các qua các hình ảnh đăng trên báo chí, đã cho thấy các mảnh của máy bay CASA 212 đã bị vỡ vụn hoàn toàn, thì việc sử dụng từ tan xác là sự mô tả hoàn toàn đúng. Ngay cả Petrotimes cũng đã thừa nhận việc này, nhưng theo họ “Chúng ta chỉ nghe đến từ “tan xác” khi nói về việc bắn rơi máy bay quân thù”.

Nói về nghĩa của từ tan xác thì tất cả các từ điển tiếng Việt hiện nay đều không có giải thích nghĩa của từ, song vì tan xác là một từ thuần Việt nên hầu hết người Việt đều hiểu nghĩa của nó. Đó là sự mô tả xác của một vật (tĩnh vật, động vật) bị rã ra nhiều mảnh, không còn nguyên thể như ban đầu. Nếu như thế, chiếc máy bay CASA ở trong tình trạng với vô số các mảnh vụn như vậy, thì không dùng từ tan xác thì phải dùng từ gì? Nếu chiểu theo luật pháp Việt nam và quy tắc đạo đức nhà báo, thì hành động của nhà báo Mai Phan Lợi hoàn toàn phù hợp. Đây chỉ là việc thực thi quyền biểu đạt quan điểm cá nhân, chắc chắn không vi phạm quy tắc đạo đức của nhà báo.

Vậy mà Petrotimes của ông Nguyễn Như Phong đã không ngần ngại chụp mũ rằng “Trong lúc cả nước đang đau buồn và lo lắng cho số phận của những cán bộ, chiến sĩ trong vụ rơi máy bay Su 30 và CASA thì một nhà báo có thẻ, từng đứng rao giảng về đạo đức báo chí lại viết bằng một giọng hả hê, độc ác đến chưa từng thấy…”? Cũng như Trung tướng Phạm Xuân Thệ hay Thiếu tướng Lê Mã Lương cho rằng, việc ông Mai Phan Lợi dùng từ “tan xác” khi nói về CASA 212 mất tích cùng 9 cán bộ chiến sỹ là tàn ác, quá phản cảm và phải kỷ luật thật nặng. Không hiểu họ căn cứ vào đâu, chuẩn mực nào để đưa ra những sự áp đặt kỳ lạ và tùy tiện như vậy?

Xử lý nghiêm khắc

Sau sự cố nói trên, nhà báo Mai Phan Lợi đã nhận lỗi và đưa ra lời xin lỗi với cộng đồng Diễn đàn Nhà báo trẻ, trong đó có thừa nhận rằng, có sử dụng ngôn ngữ không chính xác, có thể gây tổn thương; đã quyết định xoá mục thăm dò; hứa sẽ không thực hiện các cuộc thăm dò ý kiến và sử dụng ngôn ngữ quá nhạy cảm. Vậy mà theo nhà báo Đoan Trang cho biết, vài hôm nay ông Mai Phan Lợi đã liên tục bị cơ quan công an thẩm vấn, khiến cả gia đình của ông sống trong tâm trạng lo sợ.

Ngày 20/6/2016, trước ngày báo chí Việt Nam đúng một ngày, Bộ trưởng Bộ TT&TT Trương Minh Tuấn đã có quyết định rút thẻ nhà báo của Mai Phan Lợi, đồng thời, báo Pháp Luật TP.HCM cũng đã ra quyết định đình chỉ chức vụ của ông. Với lý do ông Mai Phan Lợi đã “xúc phạm nghiêm trọng danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam; gây tổn thương sâu sắc đến gia đình, người thân, đồng đội của những cán bộ, chiến sĩ gặp nạn khi đang làm nhiệm vụ; làm tổn hại đến uy tín của đội ngũ những người làm báo”. Chưa hết, chương trình Thời sự buổi 19h, tối ngày 20/6 của VTV đã có phóng sự dài hơn 3 phút đề cập tới vấn đề này với các cáo buộc hết sức nặng nề.

Điều này đã khiến người ta nhớ lại việc việc tháng 9/2015, nhà báo Đỗ Văn Hùng, phó Tổng thư ký tòa soạn báo Thanh niên đã bị Bộ trưởng Bộ TT&TT ký quyết định tước thẻ nhà báo. Nguyên nhân vì đã viết một status “tếu táo” toàn dấu sắc trên trang facebook cá nhân của mình, trong đó có đề cập đến một số lãnh tụ đề cập. Khi đó, người ta cho rằng là do nhà báo này đã động chạm đến Đảng, đến các lãnh tụ là những chuyện nhạy cảm, và là điều cấm kị ở Việt Nam. Nhưng trường hợp của nhà báo Mai Phan Lợi không vướng vào những lỗi đó, vậy tại sao họ xử lý nghiêm khắc và nhanh chóng như vậy?

Cũng có nhiều người nghĩ lý do xử lý đối với nhà báo Mai Phan Lợi lần này đơn giản chỉ là “Giàu thì nó ghét, đói rét thì nó khinh, thông minh thì nó tìm cách tiêu diệt!”. Vì thế việc xử lý của Bộ TT&TT lần này cũng tương tự việc xử lý của nhà báo Đỗ Văn Hùng vào năm 2015 thì có lẽ không phải. Mà đây là vấn đề nghiêm trọng và họ đang tiến hành các bước để…

Vô hiệu hóa Diễn đàn Nhà báo trẻ

Dư luận cho rằng, nhà báo Mai Phan Lợi và Diễn đàn Nhà báo trẻ lâu nay đã lọt vào vòng ngắm của các cơ quan chức năng và họ chỉ chờ có cơ hội để vô hiệu tổ chức này. Nên biết Diễn đàn Nhà báo trẻ, có hơn 12.000 thành viên đa số là nhà báo và sinh viên học nghề báo tham gia sinh hoạt, nhà báo Mai Phan Lợi giữ vai trò người điều hành diễn đàn này. Với chủ trương là nơi để các nhà báo chia sẻ nghiệp vụ, kinh nghiệm làm báo, bày tỏ quan điểm và trao đổi về các vấn đề văn hoá, xã hội… Diễn đàn này đã thu hút được một số đông các nhà báo, bloggers năng động, có tư tưởng cấp tiến. Diễn đàn Nhà báo trẻ được đánh giá là nơi có số lượng thành viên lớn nhất trên mạng xã hội ở Việt nam hiện nay. Đáng chú ý sự cở mở của diễn đàn này, đã được một số những người đấu tranh dân chủ tận dụng để tuyên truyền thông qua việc tranh luận.

Song việc Diễn đàn Nhà báo trẻ, dưới sự lãnh đạo của nhà báo Mai Phan Lợi đã thành lập Trung tâm truyền thông giáo dục cộng đồng (MEC), có trụ sở tại Văn phòng đại diện tại miền Bắc của báo Pháp luật TP.Hồ Chí Minh tại Hà nội. Chưa hết, nhóm điều hành và quản lý Diễn đàn này tổ chức ra quỹ Vành khuyên (Khuyên Club) do các thành viên đóng góp. Số tiền của quỹ dùng để trao giải cho các tác phẩm báo chí có chất lượng, đồng thời có giải Kền kền để trao cho tác phẩm kém chất lượng. Trên cơ sở được độc giả bầu chọn với số phiếu cao nhất… Đây cũng là một hình thức được cho là, để tạo dựng một quỹ tài chính cho tổ chức hoạt động.

Việc hoạt động của Diễn đành Nhà báo trẻ có bài bản, đã khiến các cơ quan chức năng lo lắng. Hơn thế nữa, người chủ trì trong vấn đề này – nhà báo Mai Phan Lợi là một đảng viên sẽ là điều hết sức nguy hiểm. Họ đánh giá rằng, đây là hoạt động nhằm hình thành một tổ chức XHDS của các nhà báo trẻ – một hình thức NGO phi chính phủ trong lòng nhà nước, với một quỹ hoạt động của tư nhân. Đây là biểu hiện của tự diễn biến và được coi là điều hết sức nguy hiểm. Bên cạnh đó, có dư luận cho rằng, nhà báo Mai Phan Lợi có mối quan hệ khá chặt chẽ với Đại Sứ quán Mỹ tại Hà nội. Việc ông Mai Phan Lợi là đại diện duy nhất của khối truyền thông tham dự buổi gặp gỡ giữa các tổ chức Xã hội Dân sự ở Việt nam với Tổng thống Mỹ Barack Obama tại Hà Nội, ngày 24/5 trong chuyến thăm Việt nam vừa qua đã cho thấy điều đó. Do vậy, vụ việc xử lý đối với nhà báo Mai Phan Lợi sẽ có nhiều tình tiết bất ngờ.

Tạm kết:

Đối với một xã hội không có tự do ngôn luận như ở Việt nam, khi toàn bộ hệ thống truyền thông được nhà nước kiềm tỏa chặt chẽ, thì các nhà báo phải nói những gì đảng muốn và không được phép bày tỏ ý kiến cá nhân, nếu điều đó được coi là không có lợi. Nếu ai không tuân thủ thì người ta sẽ tịch thu thẻ nhà báo của anh ngay lập tức. Đối với nhà báo ở Việt nam, thẻ nhà báo là cần câu cơm, nếu mất thẻ nhà báo có nghĩa là sẽ mất nghề, và đồng nghĩa với việc mất nguồn sống. Cũng có ý kiến cho rằng việc gấp rút xử lý nhà báo Mai Phan Lợi, với mục đích nhằm để khỏa lấp sự kiện máy bay quân sự rơi liên tiếp trong một thời gian ngắn.

Nếu nhà nước không ra tay xử lý ông Mai Phan Lợi và Diễn đàn Nhà báo trẻ, có nguy cơ trong thời gian tới sẽ có nhiều các tổ chức NGO tương tự sẽ hình thành và đi vào hoạt động.

Tuy vậy, trường hợp của nhà báo Mai Phan Lợi thì không đơn giản như thế, đây là một sự tính toán không hề đơn giản. Nếu nhà nước không ra tay xử lý ông Mai Phan Lợi và Diễn đàn Nhà báo trẻ, có nguy cơ trong thời gian tới sẽ có nhiều các tổ chức NGO tương tự sẽ hình thành và đi vào hoạt động. Với xu hướng chung của thế giới tiến bộ, khi thể chế chính trị xã hội dựa theo công thức: Nhà nước Pháp quyền – Xã hội Dân sự – Kinh tế thị trường. Do vậy sự hình thành các tổ chức XHDS tương tự như Diễn đàn Nhà báo trẻ, dần dần sẽ đe dọa quyền lãnh đạo độc tôn của Đảng CSVN. Vì thế, sau đây các cơ quan chức năng sẽ tiếp tục điều tra làm rõ các hoạt động của ban lãnh đạo cũng như các thành viên của Diễn đàn Nhà báo trẻ, mà ông Mai Phan Lợi đóng vai trò lãnh đạo.

Ngày Nhà báo VN 21/06/2015