Hiện Đại Hóa Theo Định Hướng Khổng Phu Tử

5/8/2015

Tạp chí The Economist số ra ngày 25 tháng Bảy có hai bài báo về tôn giáo tại Trung Quốc. Hai bài này nên đọc trong bối cảnh Tập Cận Bình thâu tóm quyền hành chỉ trong vòng vài năm với những chức vị quan trọng nhất – Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Trung Quốc (2012), Chủ Tịch Nhà Nước (2013), Chủ Tịch Ủy Ban Quân Sự Trung Ương (2013). Chỉ còn thiếu có mỗi tước vị Hoàng Đế Trung Quốc!

Bài báo thứ nhất của The Economist nói về gia tăng sự sùng bái Khổng Tử, nhất là quanh đền thờ Khổng Tử ở Khúc Phụ tỉnh Sơn Đông. Trước đó nhà cầm quyền Trung Quốc xem Khổng Giáo, Khổng Học là tư tưởng phản động mà cao điểm là cuộc Cách Mạng Văn Hóa dưới thời Mao Trạch Đông. Đến nay thì nhà cầm quyền Trung Quốc lại xoay chiều ôm chầm lấy Khổng Tử. Tập Cận Bình tán thành việc này rất rõ ràng trong một câu nói được khắc ghi lên bài vị trong đền thờ họ Khổng: “Trong việc truyền bá Khổng Học khắp nơi trên thế giới, Trung Quốc phải quyết liệt bảo vệ quyền lên tiếng của mình.”  Năm 2014, Tập Cận Bình triệu tập một phiên họp của Bộ Chính Trị để học tập “văn hóa truyền thống Trung Quốc” (được hiểu là văn hóa Khổng Giáo). Kể từ đó các viên chức của Đảng phải ráng sức mà chứng minh cho thấy có mối liên quan chặt chẽ giữa Khổng Học và thuyết Mác-xít.  Trung Quốc cũng chi tiền để thiết lập nhiều Học Viện Khổng Tử trên danh nghĩa là dạy tiếng Hoa nhưng đồng thời cũng truyền bá văn hóa Trung Quốc.

Bài báo thứ nhì của The Economist đề cập chiến dịch chống Thiên Chúa Giáo tại thành phố Ôn Châu, tỉnh Chiết Giang. Ôn Châu có tỷ lệ tín đồ Thiên Chúa Giáo mà đa số là Tin Lành cao nhất trong các thành phố tại Trung Quốc. Chiến dịch này bắt đầu khi nhà cầm quyền địa phương ra lệnh gỡ các thánh giá trên nóc nhà thờ.  Có khoảng 1.200 thánh giá đã bị tháo gỡ. Khi một số Hội Thánh không tuân lệnh thì toàn bộ cơ sở Hội Thánh bị đập phá. Trên nguyên tắc lệnh tháo gỡ này là vì lý do vi phạm tiêu chuẩn xây dựng, nhưng các tuyên bố của ông bí thư tỉnh, được biết là ghét Thiên Chúa Giáo, cho thấy rõ là ông ta muốn giảm ảnh hưởng của tôn giáo. Giới quan sát thời cuộc không rõ đây chỉ là chuyện địa phương hay được chính quyền trung ương đạo diễn. Với sự tập trung quyền hành về lại trung ương của chính quyền họ Tập khó tin là ông ta không biết gì hết về chuyện này hoặc ít ra là ngầm chấp thuận. Dự phóng rằng Ôn Châu chỉ là bước thử nghiệm đầu tiên của một chiến dịch to lớn hơn nhằm giảm đà phát triển của Thiên Chúa Giáo (ước lượng hiện nay có nhiều tín đồ Thiên Chúa Giáo hơn là số đảng viên Đảng Cộng Sản).

Thái độ của Trung Quốc đối với tôn giáo có gốc rễ sâu đậm ở Khổng Giáo – viên chức chính quyền hành xử như là các quan lại. Họ xem các tôn giáo là mê tín dị đoan, có tiềm năng nguy hiểm cho chế độ. Không thể hiện hữu những tụ điểm quyền lực nào khác ngoài Đảng Cộng Sản. Thí dụ điển hình là Pháp Luân Công. Khi Pháp Luân Công tổ chức một cuộc hội thảo tại Bắc Kinh thì có hàng chục ngàn đệ tử tham dự, mà chẳng cơ quan chính quyền nào biết tí gì cả. Kể từ đó chính quyền Trung Quốc liệt kê Pháp Luân Công vào hàng “tà giáo” và bị đàn áp dã man.

Theo các nhà xã hội học thì trong việc hiện đại hóa đất nước không chỉ có một cách hiện đại hóa kiểu Tây Phương. Một mô hình khác là của Nhật Bản dưới thời Minh Trị Thiên Hoàng, vừa hiện đại hóa vừa giữ lại nhiều nét văn hóa và tôn giáo truyền thống. Trung Quốc cũng đang muốn theo con đường này – hiện đại hóa theo định hướng Khổng Phu Tử để mong xây dựng đế quốc. Đó là lý do tại sao Trung Quốc nỗ lực quảng bá Khổng Học trên thế giới cùng lúc với việc giảm thiểu ảnh hưởng của các tôn giáo khác trong nước.

Hoàng Thuyên tóm lược ý từ bài “Dreams of Empire” của Peter Berger