Dung hòa quyền lợi

Cuộc sống là sự tương tác giữa các cá thể với nhau, điều mà chúng ta vẫn gọi là xã hội. Mọi tư tưởng triết học đều cố gắng giải quyết vấn đề này theo cách của riêng mình. Để xã hội được bình ổn và phồn vinh, phải có sự dung hòa giữa các tầng lớp và cá nhân. Điều đó được thực hiện ở mức độ nào, với một phương thức ra sao, thì đây là vấn đề khiến chúng ta quan tâm.

Loài người đang sống ở thế kỷ 21, thời đại của tự do dân chủ. Vì vậy mà quan điểm của chúng ta cũng dựa trên nền tảng đó, mục tiêu là hướng tới sự tự do của con người. Cốt lõi của một xã hội dân chủ là tự do, bình đẳng. Các cuộc cách mạng xã hội giải phóng con người thoát khỏi xiềng xích nô lệ, nhưng lại ràng buộc họ với nhau bằng những thỏa hiệp tự nguyện. Sở dĩ như vậy là để quyền lợi của cá nhân được tôn trọng và bảo đảm. Không để cho cá thể này lấn át cá thể khác, dù là vô tình hay hữu ý. Nhưng cũng phải làm sao để tự do không bị vi phạm, mà còn không ngừng thăng hoa phát triển. Muốn như vậy thì con người luôn phải tôn trọng cái khế ước xã hội mà mình đã tham gia ký kết (luật pháp).

Tự do có nghĩa là sự chấp nhận và tôn trọng lẫn nhau, cùng hành xử dựa trên những nguyên tắc chung. Muốn có tự do thì phải tôn trọng tự do của cá nhân khác, nếu vi phạm điều đó thì cũng coi như đánh mất đi tự do của bản thân. Xã hội con người luôn phải đối mặt với những vấn đề tồn tại khách quan, đó là quyền lợi. Đây là nguồn gốc của mọi sự va chạm và phát sinh mâu thuẫn. Vì vậy mà khi nói đến vấn đề cân bằng quan hệ con người trong xã hội, cũng có nghĩa là phải dung hòa những quyền lợi căn bản đó.

Đối với quyền con người, thì phải bình đẳng với nhau, không có sự phân biệt kỳ thị. Dĩ nhiên những quyền này được đảm bảo bằng luật pháp, vì đó là ý chí chung của cộng đồng. Ngày nay, hầu hết luật pháp các quốc gia đều ghi nhận sự bình đẳng về quyền giữa các cá nhân trong xã hội, không phân biệt sắc tộc hay tín ngưỡng. Để những quy định đó được bảo đảm trên thực tế, thì phải có thể chế chính trị dân chủ. Vì chỉ trong một xã hội dân chủ, người dân mới có thể giám sát được pháp luật. Những phát sinh mâu thuẫn về quyền sẽ được giải quyết thấu đáo, trung thực và khách quan bởi một hệ thống tư pháp độc lập. Đó là sự mâu thuẫn giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với nhà nước và các tổ chức, giữa các tổ chức với nhau.

Lợi ích là những gì mà cá nhân có được thông qua lao động và các mối quan hệ. Luôn có những công việc, ngành nghề khác nhau cùng tồn tại trong một môi trường xã hội. Vì vậy mà vấn đề thu nhập, hưởng lợi cũng không đồng đều. Từ đó mà hình thành nên những tầng lớp xã hội khác nhau. Lợi ích kinh tế, văn hoá, xã hội, chính trị cũng vì thế mà có sự khác biệt. Vấn đề là ở chỗ, những chênh lệch lợi ích này ở mức độ hợp lý và chấp nhận được. Nhìn bề ngoài, các lợi ích không bao giờ có thể cân bằng và giống nhau. Vì nó còn tuỳ thuộc vào nỗ lực cá nhân và cấp độ công việc. Nếu tất cả các lợi ích đều ngang bằng thì đó mới chính là bất công xã hội, do người ta thực hiện sự cào bằng. Như thế là đã triệt tiêu đi sự nỗ lực và phấn đấu của con người.

Trong một xã hội, lợi ích của mọi cá nhân và tổ chức đều phải được tôn trọng. Những lợi ích phát sinh mà tổn hại đến cá nhân hay tổ chức khác đều được coi là bất hợp pháp và vi phạm quyền con người.

Quyền và lợi ích của con người luôn gắn bó hữu cơ với nhau. Cần có sự dung hòa quyền lợi để đảm bảo công bằng xã hội. Đó là mấu chốt của bình đẳng, hạnh phúc và phồn vinh. Là sự thử thách của cái tôi cá nhân trong cộng đồng. Con người văn minh hiểu rằng, để đạt được hạnh phúc trọn vẹn, bản thân cá nhân phải hy sinh một số lợi ích nào đó. Để cái tôi cá nhân không bành trướng và làm ảnh hưởng đến cộng đồng. Quyền và lợi ích của cá nhân ngày càng phát triển, nhưng không vì thế mà ảnh hưởng và vi phạm đến cá nhân khác. Đây chính là kết cấu của một xã hội dân chủ tiến bộ, điều mà mọi dân tộc đều hướng tới. Để làm được điều đó thì phải dựa trên nguyên tắc thỏa thuận, và để duy trì được nó cũng không có cách nào khác ngoài sự tự nguyện của con người.

Tồn tại dựa trên sự phát triển hài hoà, đó là trạng thái cân bằng lý tưởng của mọi mối quan hệ. Trạng thái đó giúp duy trì hòa bình, thịnh vượng và các giá trị tự do. Căn nguyên của mọi xã hội dân chủ đều ở chỗ dung hòa quyền lợi. Đây cũng là nguyên tắc nền tảng để xây dựng một xã hội dân chủ tiến bộ. Tóm lại, “Sự dung hoà quyền lợi” chính là thước đo hạnh phúc. Vì người ta càng làm tốt điều này thì công bằng được nêu cao, tự do và hạnh phúc càng được đảm bảo.