Ba tháng thông điệp của Thủ Tướng : Tiếng chuông tắt lặng giữa canh khuya (2)

Kính thưa quý thính giả, phần một của phỏng vấn của nhà báo Trần Quang Thành với TS Phạm Chí Dũng về tiến trình 3 tháng thực hiện thông điệp đầu năm của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, đã phân tích các lãnh vực nằm trong 4 cụm từ quan trọng của bản thông điệp đó :

a/ Cải cách thể chế,

b/Xoá độc quyền,

c/ Nắm chắc ngọn cờ dân chủ,

d/ Nhà nước kiến tạo phát triển.

Kiểm điểm lại thì tất cả chỉ cho thấy đó là một trò chơi chữ (trong đó điểm d chì là sự vay mượn một ý tưởng mới chưa hề được thực chúng). Do đó những quan ngại về sự “khủng hoảng sâu sắc và toàn diện” chỉ gia tăng chứ không hề giảm. Thay vì thực hiện những điều trong thông điệp đầu năm thì về cận cảnh CSVN đã và đang làm gì? Và từ đó viễn cảnh đất nước trong mấy năm trước mặt sẽ như thế nào ?

Mời quý vị nghe sau đây phần hai cuộc phỏng vấn của nhà báo Trần Quang Thành với TS Phạm Chí Dũng bàn về những điều này.

***

TQT : Theo anh thì nguyên cớ nào bản thông điệp mới ra đời đã tạo được sự hồ hởi của một số vị trí thức có tên tuổi xưa nay ?

PCD : Đó là một điều bí ẩn. Cuối năm 2013 tôi có nghe phong phanh thông tin là một vài trí thức được “thuyết phục” bởi nhóm của ông Nguyễn Tân Dũng, và thậm chí điều đó được chứng thực trên báo chí sau đó khi một trí thức tên tuổi tuyên bố ủng hộ bản thông điệp của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, ủng hộ một cách nhiệt tình và tin rằng đó là một bản thông điệp hướng tới “Tương Lai”, thậm chí đó là bản tuyên ngôn của dân tộc; và sau đó vài vị trí thức khác ít tên tuổi hơn lại đề cập đến việc cần phải ra một tuyên bố ủng hộ bản thông điệp của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng… Điều đó gây ngạc nhiên trong giới dân chủ và giới bất đồng chính kiến của Việt Nam. Bởi như tôi đã đề cập, có những người đi trong sa mạc lâu ngày không có nước, nhưng khi thấy ảo ảnh rừng mơ thì họ trở nên thèm muốn và trở nên bớt kiềm chế hơn, bớt đi thái độ kềm chế thận trọng vốn có của người trí thức, đặc biệt là của một người đã qua trải nghiệm mấy chục năm trong thời nhà nước Cộng sản. Họ đã nghe hứa hẹn nhiều rồi, và tôi nghĩ rằng đáng lẽ ra họ cần thận trọng hơn vì không phải bất kỳ một lời hứa hẹn nào cũng đều sáng giá. Không phải bất kỳ một tiêu ngữ nào đều không chứa đựng những ẩn ngữ mỵ dân và giả dối trong đó. Tôi cho là thái độ của một ít trí thức ấy có vẻ vồn vã thái quá đối với bản thông điệp thủ tướng, và thái độ ấy không được chừng mực lắm, bởi họ đã làm ảnh hưởng đến một số trí thức trẻ và môi trường chung quanh nữa, làm thất vọng và sau đó là sự đổ vỡ.

Chúng ta cũng biết ở VN thì đã luôn luôn có những thất vọng này đến thất vọng khác, đổ vỡ này đến đổ vỡ khác và cuối cùng là từ khủng hoảng này sang khủng hoảng khác. Đó là tâm trạng của một số trí thức hiện nay. Tôi cho rằng trong những ngày tháng tới họ cần chừng mực hơn, họ nên nhìn lại bản thông điệp ấy đã làm được những cái gì, từ đó mới có thể có thái độ đoán định, xét đoán rồi mới nên tuyên truyền rằng thủ tướng đã làm được những gì.

TQT : Một trong những khủng hoảng lớn nhất là khủng hoảng lòng tin hết năm này đến năm khác. Ông có nghĩ rằng thông điệp thủ tướng 2014 khiến chúng ta khôi phục lòng tin được hay không ?

PCD : Việc ông thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng muốn khôi phục lòng tin thì khó hơn nhiều đối với việc ông đã đánh mất lòng tin của dân chúng. Nếu ông có 7 năm cầm quyền với chức vụ thủ tướng được giới quan sát độc lập đánh giá là thất bại trong việc điều hành kinh tế xã hội, thì muốn khôi phục lòng tin dân chúng ông phải mất thời gian dài gấp đôi – tức là 14 năm – để khôi phục niềm tin trong dân chúng, chứ không phải trong một sớm một chiều. Muốn khôi phục niềm tin của dân chúng thì có rất nhiều chuyện cần phải làm mà tôi cũng vừa đề cập, ít nhất là xóa bỏ độc quyền trong các doanh nghiệp độc quyền nhà nước và làm cho đời sống của dân bớt khốn khổ hơn, bớt đi những cơn bão giá, bớt đi những gánh nặng tài chính của gia đình trung lưu, những gia đình lực lượng vũ trang… Nếu ông ấy không làm được điều đó, tôi không biết sự thể đối với chính thể này sẽ như thế nào và đối với cá nhân ông sẽ như ra sao, trong khi thời gian cho cuộc chạy đua tới đại hội đảng 2016 không còn lâu nữa.

TQT : Người ta nói rằng truyền thống ở Việt Nam “con vua thì lại làm vua”. Ông thủ tướng hứa xóa bỏ độc quyền, nhưng chúng ta có thấy ông xóa bỏ độc quyền gia đình trị không khi mà con trai của, thái tử của ông là Nguyễn Thanh Nghị lại trở về quên hương huyện Kiên giang nơi mà ông từng lãnh đạo để làm chức phó bí thư tỉnh ủy rồi từ đây có thể lên chức vụ gì cao hơn chưa ai biết ở Đại hội lần thứ 12 sắp tới? Ông nhận định sao về vấn đề này ?

PCD : Độc quyền kinh tế phát sinh từ độc quyền chính trị. Khi người ta không muốn thay đổi độc quyền kinh tế thì làm sao người ta muốn thay chỗ đứng độc tôn về chính trị được. Chỗ đứng độc tôn về mặt chính trị đó chính là những căn cứ địa cách mạng để cho các nhóm lợi ích hành xử trên đầu dân chúng. Cần bàn thêm rằng Kiên Giang cũng được coi là một trong những căn cứ địa cách mạng.

TQT : Thế thì làm thế nào để khắc phục tình trạng này để cho đất nước khỏi phải lo ngại là sẽ ra một tầng lớp thái tử mới để cai trị đất nước ?

PCD : Tôi e rằng tình trạng này giống bên Trung Quốc, không thể khác được. Năm 2011 người ta nói về một tầng lớp thái tử mới ở Trung Quốc, một trong những thái tử đó chính là ông Tập Cận Bình ngày nay. Ông đã có một năm thành công trên cả mong đợi. Đúng là họ Tập mang tính chất tập quyền. Mới hơn một năm thôi ông đã trở thành một trong những chính khách có quyền lực ảnh hưởng nhất trên thế giới, và đã thu thập, tập hợp quyền lực ghê gớm nhất ở Trung Quốc. Do vậy mà có một làn sóng đánh vào trong nội bộ ngành công an Trung Quốc như đối với Chu Vĩnh Khang như vừa qua.

Ở VN, tôi cho rằng do về đẳng cấp kém hơn khá nhiều so với Trung Quốc vì tình hình hiện nay diễn ra theo hướng tản quyền nhiều hơn tập quyền, do vậy đó sẽ là một thách thức lớn đối với bất cứ chính khách nào mong muốn xu hướng tập trung quyền lực về cá nhân họ. Nhưng dù sao thì chính khách VN họ đều có đầu óc lo xa, nếu không phải lo xa cho đất nước thì cũng là lo xa cho cá nhân của họ, đó chính là nguyên nhân sinh ra một tầng lớp thái tử. Nhưng dư luận về gia đình ông Nguyễn Tấn Dũng chỉ là một phần thôi, người ta còn nói về nhiều gia đình khác, và một trong những mối lo xa xảy ra chính ở trong Đảng bởi họ tạo dựng một tầng lớp Thành đoàn, Trung ương đoàn… những người được coi là cánh tay phải của Đảng. Đó chính là đội ngũ thái tử ghê gớm nhất, có khả năng khuynh đảo nhất trong tương lai chính trị của Việt Nam.

TQT : Trở lại với bản thông điệp của ông Nguyễn Tấn Dũng đầu năm 2014. Khủng hoảng niềm tin ngày càng sâu sắc, nhưng còn về mặt đạo đức xã hội, tình hình kinh tế đời sống, về mặt dân sinh thì nhà bình luận Phạm Chí Dũng nghĩ sao ?

PCD : Về vấn đề xã hội, đó là một sự bế tắc. Sự bế tắc này chỉ có thể giải tỏa thông qua vấn đề kinh tế mà thôi, nhưng một khi vấn đề kinh tế không giải tỏa được thì làm sao Xxã hội có thể trở nên tốt lên được. Cuối năm 2013, lần đầu tiên vấn đề trần bội chi được chính phủ nêu ra và “tha thiết” đề nghị, gần như gây sức ép để nâng từ 4,7% lên 5,3%. Điều đó cho thấy là ngân sách đang khủng hoảng, từ đó dẫn đến nhiều vấn đề về an sinh xã hội và có nguy cơ vỡ quỹ lương. Nếu không cẩn thận thì không phải đến năm 2030 như một số dự đoán đâu, mà có thể là ngay trước mắt trong những năm tới đây quỹ lương sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chúng ta nhớ là thời kỳ hậu Liên Xô vào năm 1991 – 1993, chính quỹ lương ở Liên Xô bị ảnh hưởng, đời sống hưu trí ở LX đã bị giảm một nửa, thậm chí là đến 60%. Hưu trí đã phải ra đường không nhà không cửa, ra đường để biểu tình chế độ. Không khéo thì VN cũng sẽ vậy.

Nhưng tình hình kinh tế VN hiện nay rất lạ lẫm là các báo cáo của chính phủ vẫn luôn luôn cho rằng mọi chuyện đều tốt đẹp, mọi chuyện đang ổn định, nền kinh tế đang phục hồi. Mặc dù chưa có dấu hiệu gì phục hồi cả, và tôi thấy ngay là những quan chức, những chuyên gia tư vấn nhiệt tình nhất trong khối chính phủ cũng đang lắng giọng trở lại và chưa biết đáy của nền kinh tế VN nằm ở chỗ nào.

Cho tới nay vẫn chưa xác định được đáy, chưa biết nền kinh tế VN bây giờ đang ở đâu thì làm sao có thể nói là nền kinh tế VN đang ổn định? Ngay cả thái độ của Ngân hàng thế giới Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng phát triển châu Á cũng dịu giọng lại, không còn hào hứng lắm giống hồi 2013 nữa, và họ đang đánh giá một cách thận trọng hơn, có vẻ như là vẫn còn rất nhiều khó khăn ở phía trước và nền kinh tế VN nếu tốt lắm thì cũng là đang đi ngang mà thôi.

Lúc này, có thể nói 80% tiêu điểm tập trung ở khối ngân hàng, mà nếu ngân hàng không ổn thì nền kinh tế phụ thuộc 80% vào thị trường vốn này sẽ không tồn tại bền vững, thậm chí có thể sụp đổ bất cứ lúc nào. Đây là vấn đề thực tế. Còn một vấn đề thực tế khác là bất động sản chưa hề có một chút cải thiện nào cả.

TQT : Một câu hỏi cuối cùng mang tính chất thời sự là tham nhũng vốn ODA ở tổng công ty đường sắt VN, số tiền là 16 tỷ, thế nhưng chúng ta lo ngại là với Nhật Bản chúng ta còn rất nhiều dự án ODA, trong  đó có nhà máy điện nguyên tử vậy. Nếu tham nhũng vốn ODA xảy ra ở nhà máy điện nguyên tử thì sẽ thế nào ?

PCD  : Con số 800 ngàn USD dấu hiệu hối lộ vừa qua ở dự án đường sắt số một hay là 800 ngàn cho vụ Huỳnh Ngọc Sỹ đại lộ Đông tây năm 2008 có lẽ chỉ là giọt nước, chưa phải là biển hồ đâu. Vì ODA chính là một trong những lãnh vực tham nhũng kinh khủng nhất ở VN chứ không phải là lĩnh vực “được bảo đảm một cách hiệu quả” như báo cáo của chính phủ vừa tuyên bố. Theo tôi hoàn toàn không phải như vậy. Trong vụ cựu bộ trưởng đường sắt Lưu Chí Quân bị tuyên án tử hình ở Trung Quốc vào tháng 7-2013, Lưu Chí Quân đã tham nhũng đến 122 triệu USD tương đương 800 triệu nhân dân tệ – con số rất kinh khủng… thì đối với VN tôi cho là cũng chẳng khác mấy đâu… Những con số mà người ta phát hiện chỉ là con số công bố mà thôi, còn con số thực tế “tảng băng chìm” sẽ lớn hơn rất nhiều. Hàng năm Nhật Bản giải ngân bình quân 2 tỷ đến 3 tỷ USD ODA cho VN. Nhật Bản là một trong những nước cung cấp ODA lớn nhất cho VN và cũng là một cái chĩnh gạo màu mỡ nhất để những con chuột tham nhũng sục sạo ở trong đó, làm giàu và trương phì lên ở trong đó.

Vấn đề anh Thành đặt ra là một cái khốn quẫn không chỉ đối với sự minh bạch đối với nền kinh tế mà còn là một cái khốn quẫn đối với toàn bộ xã hội, và nó trở lại cái mà chúng ta gọi là cuộc khủng hoảng toàn diện và sâu sắc đối với chính thể và xã hội VN hiện nay. Nếu không giải quyết được vấn đề minh bạch và chống tham nhũng trong ODA thì tất cả mọi thứ sẽ đi tong, VN sẽ không còn một uy tín nào trên trường quốc tế.

Cùng với vụ tham nhũng ODA hàng triệu USD, phía Nhật cũng vừa phát hiện ra một tiếp viên hàng không VN “cầm nhầm” những chiếc túi xách trong một siêu thị của Nhật Bản, và sau đó khốn khổ là cô ta bị bắt giữ và bị loan tin rộng ra trên toàn thế giới.

Có những biển báo trên thế giới chỉ dành cho người VN là “đừng ăn nhiều quá, không được lấy thừa, lấy thừa sẽ bị phạt” và “cẩn thận người VN ăn cắp”. Đó là nỗi nhục, nhục quốc thể, không còn dùng từ nào hơn được nữa. Và tôi không biết các quan chức VN có còn đủ liêm sỉ để nghe từ “nhục” nữa hay là không.

TQT : Cách đây ít năm con ông Tổng giám đốc đài Truyền hình VN, cô Kiều Chinh, đi ăn cắp tại một siêu thị ở Thụy điển, bây giờ cô trở thành một trưởng phòng văn hóa thể thao du lịch của đài Truyền hình VN. Đến bây giờ Thái Lan và một số nước khác họ dùng chữ VN để cảnh báo là người VN ăn cắp, rồi đến vụ người VN bị Nhật Bản bắt như vậy. Ông thấy niềm tự hào của người VN bị sứt mẻ như thế nào ?

PCD : Mac-xim Goocki, nhà văn vô sản Nga, có một tác phẩm tên “Dưới đáy” nói về những kẻ khốn quẫn khốn cùng, tầng lớp vô sản khốn khổ khốn cùng dưới đáy của nước Nga trước Cách mạng tháng Mười. Tôi cho là về mặt văn hóa và đạo đức, người VN cũng có thể tương đương nghĩa với cái từ “dưới đáy”. Không phải đáy nữa mà là dưới đáy rồi. Chưa bao giờ lại xảy ra tình trạng như anh Thành vừa nêu là những người kém văn hóa nhất lại đang điều hành hoạt động trong lãnh vực văn hóa, đại diện cho bộ mặt văn hóa của quốc gia. Những người đó, xét cho cùng họ đã làm một cử chỉ cực kỳ có ý nghĩa: họ đã làm cho thế giới nhận ra được khuôn mặt thật của VN trong những hành động được coi là phản văn hóa.

TQT : Xin cảm ơn nhà báo Phạm Chí Dũng, chúng ta sẽ lại gặp nhau trong những cuộc đàm luận khác.